یکی از آرمان‌های بنیادین در اندیشۀ سیاسی حضرت امام، اقتدار اسلام و عزت و سرافرازی مسلمانان درسراسر عالم است و از سوی دیگر، دشمنان حقیقی اسلام با آتش‌افروزی‌های مداوم خود و پاشیدن بذر اختلافات مذهبی در ابعاد گوناگون، همیشه سعی در تیره کردن روابط بین دولت‌ها و ملت‌های مسلمان داشته‌اند. به‌همین دلیل حرکت هوشمندانه امام از این‌جهت حائز اهمیت است که مقوله‌ای که تا آن روز مایه‌ی اختلاف‌افکنی و دودستگی بین مسلمین جهان بود، از آن زمان به بعد، زمینه‌ساز وحدت و اتحاد در بین آنها شد. در نوشتار حاضر، برای درک بهتر ضرورت این نامگذاری و لزوم اتحاد و برادری در بین مسلمانان، مطالبی را بیان خواهیم نمود.
با تاملی در آیات و روایات به‌خوبی می‌توان دریافت که ضرورت وجود وحدت در بین مسلمانان، برگرفته از اسلام ناب محمدی (ص) می‌باشد. خداوند متعال در آیات متعددی تمام مسلمین را به اتحاد دعوت نموده و آنها را از تفرق منع می‌نماید. بر این اساس در آیه‌ی ۹۲ سوره انبیاء می‌خوانیم: « إِنَّ هذِهِ أُمَّتُكُم أُمَّةً واحِدَةً وَأَنا رَبُّكُم فَاعبُدونِ؛ این (پیامبران بزرگ و پیروانشان) همه امّت واحدی بودند (و پیرو یک هدف)؛ و من پروردگار شما هستم؛ پس مرا پرستش کنید!» و همچنین در آیه‌ی دیگر، آنها را از اختلاف و پراکندگی منع می‌کند: «وَاعتَصِمُوا بِحَبلِ اللَّهِ جَمِیعاً و لاتَفَرَّقُوا؛ همگی به ریسمان الهی چنگ زنید و پراكنده نشوید.» (آل‌عمران، آیه ۱۰۳) و در آیه‌ی ۱۰ سوره‌ی حجرات، مؤمنان را برادر یکدیگر معرفی کرده و آنها را به اصلاح امور بین خودشان فرمان می‌دهد: « إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ؛ در حقيقت مؤمنان با هم برادرند پس ميان برادرانتان را سازش دهيد و از خدا پروا بداريد؛ اميد كه مورد رحمت قرار گيريد.».
حضرت امام خمینی(ره) نیز یک روز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در اوج مسائل متعدد و پیچیده آن روزها به این امر اساسی اشاره دارند و در این‌باره می‌فرمایند: «ما با مسلمین اهل تسنن یکى هستیم؛ واحد هستیم که مسلمان و برادر هستیم. اگر کسى کلامى بگوید که باعث تفرقه بین ما مسلمان‌ها بشود، بدانید که یا جاهل هستند یا از کسانى هستند که مىخواهند بین مسلمانان اختلاف بیاندازند. قضیه شیعه و سنى اصلًا در کار نیست، ما همه با هم برادریم» (صحیفه امام،ج۶،ص۱۳۳) و در بیانی دیگر این‌گونه اختلافات را حربه‌ای از سوی دشمنان برای از میان برداشتن هم شیعه و هم سنی می‌دانند: «امروز اختلاف بین ما تنها به نفع آنهایی است که نه به مذهب شیعه اعتقاد دارند و نه به مذهب حنفی و یا سایر فرق. آنها می‌خواهند نه این باشد نه آن. راه را این طور می‌دانند که بین شما و ما اختلاف بیاندازند.» (صحیفه نور، ج ۱۲، ص ۲۵۹)
وقتی خداوند در قرآن کریم به مسلمانان سفارش می‌کند که با پیروان ادیان آسمانی و مکاتب دیگر بشری با عدل و مسالمت رفتار شود و آنان را به مشترکات توجه می‌دهد «قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ؛ بگو ای اهل کتاب بیایید به سوی سخنی که میان ما و شما یکسان است که جز خداوند یگانه را نپرستیم و چیزی را همتای او قرار ندهیم و بعضی از ما بعضی دیگر را غیر از خدای یگانه به خدایی نپذیرد هرگاه سرباز زنند بگویید گواه باشید که ما مسلمانیم.» (سوره آل عمران، آیه ۶۴) آیا مسلمانان نباید با توجه به مشترکات و کنار گذاردن اختلافات با یکدیگر با مسالمت و عدل رفتار کنند؟!
مقام معظم رهبری مدظله‌العالی در این‌باره می‌فرمایند: «قرآن از زبان پیامبر اکرم(ص) به مسیحیان آن زمان مى‌گوید: «تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا». آن وقت فرقه‌هاى مسلمان، با خداى واحد، پیغمبر واحد، قرآن واحد، قبله‌ى واحد، عبادت واحد، این همه مشترکات و مسلّمات، چند موضوع مورد اختلاف را وسیله قرار بدهند براى دشمنى! این، خیانت نیست؟ این، غرض‌ورزىِ غرض‌ورزان و غفلتِ غافلان نیست؟ هر کسى که در این زمینه تقصیرى بکند، پیش خداى متعال مؤاخَذ است؛ چه شیعه باشد، چه سُنى.» (بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم در سالروز میلاد امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۵/۰۵/۱۷) و در بیانی دیگر خط قرمز برای هر دو گروه را در اهانت به مقدسات همدیگر برشمرده‌اند: «سنى و شیعه هر کدام مراسم مذهبى خودشان را، آداب خودشان را، عادات خودشان را، وظائف دینى خودشان را انجام می‌دهند و باید بدهند؛ اما خط قرمز این است که نباید مطلقاً بین اینها به خاطر اهانت به مقدسات چیزى بیان شود. این همان چیزى است که دشمن می‌خواهد.» (بیانات در دیدار مردم سقز، ۱۳۸۸/۰۲/۲۹)
اختلاف در پاره‌ای از مسائل، مانع اخوت اسلامی و وحدت مسلمانان نمی‌شود. همان‌گونه که در بین دو طایفه از اهل تسنّن مانند مالكی و حنفی، یا حنفی و شافعی بر سر برخی از مسائل اختلاف نظر وجود دارد و از سوی دیگر در بین شیعیان نیز ممکن است در برخی از موارد دیدگاه‌های متفاوت و اختلاف نظر وجود داشته باشد ولی هیچ‌گاه مخلّ وحدت بین آنها نیست و حتی ممکن است برای روشن شدن حقیقت نافع نیز باشد.
اما آنچه که مسلم است اینکه با اهانت، جنگ و نزاع هرگز نمی‌توان کسی را وادار به تبعیت از آیین خود نمود و سؤال اساسی اینجاست که به‌واقع چه کسانی از این اختلافات و جنگ‌ها در بین مسلمانان سود می‌برند. امام خمینی(ره) پشت پرده این توطئه را چنین افشا می‌فرمایند: «آنهایى که مىخواهند بین اهل‌سنت و اهل تشیع فاصله ایجاد کنند نه سنى هستند نه شیعه. اینها اصلًا به اسلام کار ندارند. و الّا کسى که به اسلام اعتقاد داشته باشد، در یک زمانى که با وحدت همه مسلمین باید پیشروى کنیم و پیروز بشویم ان شاء اللَّه، این نمىآید دامنبزند به اختلاف و مسائل اختلافى را طرح کند، اینها نیست جز اینکه اشارهاى از خارج هست. و قدرت‌هاى بزرگ فهمیدند که آن چیزى که آنها را عقب زده است اسلام است و وحدت مسلمین و برادرى بین همه گروه‌هاى اسلامى، از این جهت، از اینجا شروع کردند که اینها را به هم بزنند.» (صحیفه امام، ج۱۴، ص۳۸۱) ایشان در بخشی از بیان خود اختلاف‌افکنان واقعی را نه سنی می‌دانند، نه شیعه! بلکه ایادی قدرت‌هاى بزرگ و دشمنان اصلی اسلام معرفی می‌کنند.
حال با وجود این همه توطئه و در شرایطی که دشمنان اسلام تمام تلاش خویش را برای مبارزه با اسلام به کار بسته و آشکارا اعلام می‌کنند «تقابل اصلی آینده جوامع بشری برخورد فرهنگ اسلامی و فرهنگ غربی است.»(هویت دینی و انقطاع فرهنگی، ص۱۸۴) آیا تأکید بر مسائل اختلافی و تفرقه میان صفوف مسلمانان جزء باعث تضعیف مسلمانان و سودرسانی به کفار و استکبار نتیجه‌ای دارد؟
با توجه به نکات مطرح شده روشن است که در زمانی که مسلمانان می‌توانند با توجه به جمعیت بیش از یک میلیارد نفر و منابع و امکاناتی که در اختیار دارند به عنوان یک قدرت تأثیرگذار در صحنه بین‌المللی مطرح باشند پرداختن به اختلافات و مسائل تفرقه‌انگیز نتیجه‌ای جز به هدر رفتن سرمایه‌ها و استفاده دشمن از این اختلافات، نخواهد داشت.
در حقیقت استعمارگران، از راه تقویت تعصب نژادی، قومی، طایفه‌ای، ملی‌گرایی و تحریك تعصبات فرقه‌ای در شیعه و سنی در صدد جلوگیری از وحدت رو به رشد ملت‌های اسلامی برآمده‌اند. «تمام نقشه‌ی كفّار برای ایجاد تفرقه و اختلاف‌افکنی بین مسلمان‌ها است: «فَرِّقْ، تَسُدْ»؛ (جدایی بینداز و آقایی كن) تا به‌وسیله آن بین ملّت‌ها و دولت‌ها و ایجاد مرز بین آنها و هر ملّتی را در برابر دیگری اجنبی قلمداد نمودن؛ بتوانند کشورهای بزرگ را تجزیه و دشمن یکدیگر تبدیل کنند و بر منابع عظیم موجود در هر منطقه مسلط شوند.»(برگرفته از کتاب در محضر بهجت، ج۲، ص۲۳۱)
اما آنچه در این جهت بر همه‌ی مسلمانان جهان و دانشمندان مصلح و خیرخواهان در دنیای اسلام ضرورت دارد، تأسی به آموزه‌های دینی و کلام خدا و رسول و ائمه‌ی طاهرین علیهم‌السلام است که فرمودند: «با هم باشید. وحدت خود را حفظ كنید. از هم جدا و متفرق نشوید، مواظب باشید بیگانه در بین شما رخنه نكند، با كفّار مخلوط نشوید، با آنها هم پیمان نشوید، اینها بر ضرر دین و دنیای شما هستند.»(در محضر بهجت، ج۲، ص۲۳۱)
روشن است که وحدت میان مسلمانان و اتحاد بین فرق اسلامی امری لازم و ضرروی است. بلکه باید تلاش برای تقویت وحدت مستضعفان جهان علیه مستکبران، وحدت پیروان ادیان الهی علیه شرک و الحاد و استکبار، وحدت امت اسلامی و کشورهای اسلامی برای مقابله با تهاجم دشمنان علیه اسلام، وحدت شیعه و سنی و دیگر فرق و مذاهب منسوب به اسلام در داخل جهان اسلام و وحدت ملت‌ها با دولت‌های اسلامی و همه‌ی اقشار اجتماعی در چارچوب حفظ اصول و ارزش‌ها نیز انجام پذیرد.
باید بدانیم که هر حرکتی که در جهت اختلاف‌افکنی و تضعیف اتحاد بین مسلمانان انجام می‌گیرد گناهی بزرگ و عواقب ناخوشایندی در دنیا و آخرت خودمان نیز برجای خواهد گذاشت، که در این باره علمای بزرگ نیز تذکرات لازم را داده‌اند که از جمله‌ی آنها فرموده آیت‌الله بهجت قدس‌سره است که می‌فرمایند: «چه‌بسا با یک کلمه‌ی مُهْمَل اشخاصی به تردید بیفتند، به‌خصوص در زمان ما که اهل تسنن در میان ما هستند. و چه‌بسا وسایل ضبط و استراق سمع داشته و از گفتار و کردار و افراد، و از صحنه‌ها عکس‌برداری کنند، و ممکن است این کارها موجب اذیت و آزار و یا قتل شیعیانی که در بلاد و کشورهای دیگر در اقلیت هستند، گردد. در این صورت اگر یک قطره‌ی خون از آنها ریخته شود، ما مسبب آن و یا شریک جرم خواهیم بود.» (در محضر بهجت، ج۱، ص ۱۳۸)
علی راد
