پایگاه خبری آستان مقدس حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها | آیه ۱۱۲ سوره هود، «فَاستَقِم كَما أُمِرتَ وَمَن تابَ مَعَكَ وَلا تَطغَوا إِنَّهُ بِما تَعمَلونَ بَصيرٌ» (پس همان‌طورکه مأموریت یافته‌اى، ثابت‌قدم باش. كسانى هم كه با تو رو به‌سوى خدا آورده‌اند [نيز ثابت‌قدم باشند]. و تجاوز مكنيد كه او به آنچه انجام می‌دهید بيناست)، یکی از آیات کلیدی قرآن کریم در زمینهٔ اخلاق و سبک زندگی فردی و اجتماعی است. این آیه که برگزیده‌ی طرح ملی زندگی با آیه ها برای ماه رمضان امسال است؛ حاوی دستورالعملی جامع برای مقاومت و پایداری در مسیر حق، اجتناب از طغیان و آگاهی از نظارت الهی در تمامی ابعاد و عرصه های زندگی یک مسلمان است. از این رو، این آیه از دیرباز مورد توجه مفسران و علمای اخلاق قرار گرفته و تفاسیر متعددی پیرامون آن ارائه شده است. این نوشتار، با هدف بررسی ابعاد مختلف این آیه و استخراج و ارائه رهنمودهایی کاربردی برای استقامت مسلمانان در مسیر اسلام و مقاومت اسلامی در عصر حاضر است.
نگاهی به نکته های تفسیری آیه
آیه ۱۱۲ سوره هود دستور به استقامت و پایداری پیامبر (ص) و پیروان ایشان در راه خدا می‌دهد. این آیه بر اهمیت استقامت در دین و عدم انحراف از مسیر حق تأکید دارد. در تفسیر این آیه، نکاتی وجود دارد:
استقامت هم یک وظیفه فردی است برای پیامبر (ص) و هم یک وظیفه اجتماعی برای کسانی که به او ایمان آورده اند. این نشان می‌دهد که پایداری در دین باید هم در سطح فردی و هم در سطح جمعی حفظ شود. عبارت “کما امرت” (همان‌طور که مأموریت یافته‌ای) بیانگر این است که استقامت باید بر اساس دستورات و راهنمایی‌ها و رضایت خداوند باشد، نه اینکه بر اساس تمایلات شخصی یا فشارهای اجتماعی یا تحمیل دیگران صورت بگیرد. آیه تأکید دارد که کسانی که در معیت پیامبر (ص) توبه کرده‌اند نیز باید استقامت ورزند. این نشان می‌دهد که همراهی با مؤمنان و داشتن یک جمع ایمانی، نقش مهمی در حفظ استقامت دارد. در ادامه آیه آمده است: «وَلا تَطغَوا» (و طغیان و تجاوز نکنید). این هشدار می‌دهد که حتی پس از استقامت، باید مراقب بود که از حدود الهی تجاوز نشود و به افراط و تفریط نیفتاد. پایان آیه با عبارت «إِنَّهُ بِما تَعمَلونَ بَصيرٌ» (خداوند به آنچه انجام می‌دهید بیناست) تأکید می‌کند که خداوند ناظر بر اعمال ماست و استقامت ما از دید او پنهان نمی‌ماند. این آگاهی، انگیزه‌ای برای استقامت بیشتر و دوری از گناهان فراهم می‌کند. لذا این آیه سوره هود به مسلمانان یادآوری می‌کند که استقامت در دین، پیروی از دستورات الهی، همراهی با مؤمنان، و ترس از انحراف، از جمله عوامل مهم در رسیدن به سعادت و رضایت خداوند هستند.
رهیافتی برای سبک زندگی فردی و اجتماعی
آیه شریفه ۱۱۲ سوره مبارکه هود، همچون چراغی فروزان، راه هدایت و سعادت را در تمامی ابعاد زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی و سیاسی برای یک مسلمان ترسیم می‌نماید. این آیه، عصاره‌ای از آموزه‌های قرآنی است که با تکیه بر آن می‌توان در مسیر بندگی، استوار و ثابت‌قدم ماند.
در سطح فردی: مهم‌ترین پیام این آیه، دعوت به استقامت در مسیر بندگی است. استقامت، صرفاً انجام عبادات به صورت مقطعی نیست، بلکه تداوم و پایداری در مسیر بندگی، حتی در مواجهه با سختی‌ها و چالش‌ها است. مؤمن باید همواره به یاد داشته باشد که “کما امرت” یعنی همان‌گونه که خداوند دستور داده، نه آن‌گونه که میل و هوس ما می‌طلبد. این استقامت، همان “صراط مستقیم” است که در هر نماز از خداوند هدایت به آن را مسئلت می‌کنیم.” وَ لَا تَطغَوا” هشداری است برای دوری از هرگونه تجاوز از حدود الهی. طغیان، تنها به معنای ظلم به دیگران نیست، بلکه شامل تجاوز از حدود شرعی در تمامی ابعاد زندگی، از خوردن و آشامیدن گرفته تا روابط اجتماعی و اقتصادی، می‌شود. مؤمن باید همواره مراقب باشد که در هیچ زمینه‌ای از دایره‌ی بندگی خارج نشود. توجه به مراقبت الهی از پیام های فردی آیه مبارک است “إِنَّهُ بِمَا تَعمَلُونَ بَصِیرٌ” در انهای آیه، یادآور این حقیقت است که خداوند ناظر بر تمامی اعمال و نیات ماست. این آگاهی، باعث می‌شود که مؤمن در خلوت و جلوت، مراقب رفتار و گفتار خود باشد و از انجام هرگونه عمل ناشایست خودداری کند.
در ساحت خانوادگی: یک مسلمان باید در خانواده، الگویی از استقامت و پایداری در مسیر ارزش‌های اسلامی باشد. پدر و مادر باید با عمل خود، فرزندان را به استقامت در نماز، اخلاق نیکو و دوری از محرمات تشویق کنند. خانواده‌ای که بر پایه استقامت بنا شده باشد، خانواده‌ای متعهد به ارزش‌های اسلامی خواهد بود. در چنین خانواده‌ای، اعضا به یکدیگر در انجام واجبات و ترک محرمات کمک می‌کنند و در برابر مشکلات و چالش‌ها، با صبر و استقامت، راه حل‌های شرعی را جستجو می‌کنند. طغیان در خانواده، می‌تواند به شکل اختلافات و نزاع‌های بی‌پایان ظاهر شود. آیه شریفه، با نهی از طغیان، به خانواده‌ها هشدار می‌دهد که از هرگونه رفتاری که باعث ایجاد تنش و کدورت می‌شود، دوری کنند.
در عرصه اجتماعی: یک مسلمان باید در جامعه، دیگران را به استقامت در مسیر حق دعوت کند. این دعوت، می‌تواند از طریق گفتار، رفتار و یا انجام فعالیت‌های اجتماعی سازنده صورت گیرد. مسلمانان وظیفه دارند در برابر مظاهر طغیان در جامعه، از جمله ظلم، فساد و بی‌عدالتی، ایستادگی کنند. این مبارزه، باید با رعایت موازین شرعی و به صورت مسالمت‌آمیز صورت گیرد. استقامت در امور خیر و همکاری با دیگران در جهت رفع مشکلات جامعه اسلامی، از جمله مصادیق بارز عمل به این آیه شریفه است.
در صحنه سیاسی: یک مسلمان در عرصه سیاست، باید همواره به ارزش‌های اسلامی پایبند باشد و از هرگونه رفتاری که با این ارزش‌ها در تضاد است، دوری کند. حاکمان مسلمان، باید در تمامی تصمیمات خود، عدالت و انصاف را رعایت کنند و از هرگونه ظلم و تبعیض خودداری کنند. استقامت در برابر استکبار جهانی و دفاع از حقوق مظلومان، از جمله وظایف مهم یک مسلمان در عرصه سیاست است .در پایان، باید به این نکته توجه داشت که استقامت، نیازمند صبر، بصیرت و توکل بر خداوند است. مؤمن باید همواره از خداوند مدد و نصرت بخواهد تا او را در این مسیر، ثابت‌قدم نگه دارد.
رهیافتی در مقابله با تحریم های دشمن علیه ایران
مردم مسلمان ایران اعم از دولت و ملت ایران می‌توانند با الهام از آیه”فَاستَقِم کَمَا أُمِرتَ “، وظایف خود را در دوره تحریم‌های همه‌جانبه و تهاجم رسانه‌ای و فرهنگی دشمنان اسلام و انقلاب به شکل زیر انجام داده و با رهبری هوشمندانه و حکیمانه رهبر معظم انقلاب اسلامی، با سلامت و امنیت از این دوره عبور کرده به موفقیت و پیشرفت مطلوب برسند:
استقامت در برابر تحریم‌ها: با اتکا به این آیه، دولت و ملت باید استقامت و همتی مضاعف به خرج دهند و در برابر فشارهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایستادگی کنند. این استقامت به معنای عدم تسلیم در برابر خواسته‌ها و تحمیل‌های بیگانگان و تکیه بر اهداف و اصول و توانمندی های داخلی است.
تقویت وحدت و همدلی: به منظور عبور از بحران‌ها، ضرورت تقویت انسجام ملی، ایجاد وحدت و همدلی بین همه مردم و دولت احساس می‌شود. ایجاد همبستگی و همکاری بین اقشار مختلف جامعه (آحاد مردم، نهادها و سازمان‌ها) کمک می‌کند تا در برابر تهاجمات فرهنگی و جنگ رسانه‌ای دشمنان مقاوم‌تر باشیم.
مقاومت و مصونیت فرهنگی: برای مبارزه با تهاجمات فرهنگی، باید به آموزش و ترویج معارف اسلامی و فرهنگ دینی در جامعه توجه ویژه‌ای شود. ایجاد برنامه‌های فرهنگی، آموزش‌های دینی و تربیت نسل‌های آگاه و مؤمن به ارزش‌های اسلامی در آموزش های رسمی و غیر رسمی، می‌تواند در این راستا مؤثر باشد.
استفاده از توانمندی‌های داخلی: در شرایط تحریم، باید به خودکفایی اقتصادی و تقویت تولید داخلی توجه ویژه‌ای شود. دولت و ملت می‌توانند از منابع و ظرفیت‌های بومی و داخلی به نحو مطلوب بهره‌برداری کنند تا ضمن عبور از چالش‌ها، استقلال اقتصادی کشور حفظ شود.
آگاهی و بصیرت نسبت به دشمن: تقویت و استمرار آگاهی بخشی و بصیرت عمومی درباره توطئه‌های دشمنان و آشنایی مردم با اهداف و برنامه‌های دشمن، از راه‌های موثر در کاهش اثرات منفی جنگ روانی و رسانه‌ای است. ایجاد فضایی برای نقد و بررسی درست رویدادها و حوادث مرتبط با رژیم‌های سلطه گر و استکباری، اهمیت ویژه‌ای دارد.
امیدآفرینی و ایمان به پیروزی: با یادآوری وعده‌های الهی و امید به پیروزی در برابر سختی‌ها، می‌توان به مردم روحیه‌بخشید. باید به آنها گفت که با همت و استقامت، می‌توان بر مشکلات فائق آمد و به آینده‌ای روشن رسید.
دیپلماسی فعال: در کنار مقاومت داخلی، باید به دیپلماسی و تعامل با کشورهای همسایه، همسو و دوستان راهبردی توجه داشت. جلب حمایت‌های بین‌المللی، به ویژه از کشورهای اسلامی و مستقل، می‌تواند به کاهش اثرات تحریم‌ها کمک کند.
بنابراین، با الهام از آیه شریفه ۱۱۲ سوره هود، دولت و ملت ایران می‌توانند با استقامت، وحدت، بصیرت، و توجه به ظرفیت‌های داخلی، در برابر تحریم‌ها و تهاجمات دشمنان ایستادگی کنند و به سمت پیشرفت و شکوفایی حرکت کنند. این رویکرد، نه تنها سلامت و امنیت و پیشرفت جامعه اسلامی را تضمین می‌کند، بلکه به تقویت پایه‌های تمدن اسلامی برای موفقیت‌های امت پیروز و زمینه سازی ظهور منجی عالم بشریت نیز کمک می‌کند.
رهیافتی از آیه برای جبهه مقاومت اسلامی
آیه شریفه “فَاستَقِم کَمَا أُمِرتَ” در شرایط کنونی جهان اسلام و خصوصاً در رابطه با مقاومت اسلامی منطقه، همچون چراغ راهی است که مسیر عزت، سربلندی و پیروزی را روشن می‌سازد. با تأمل در مضامین ارزشمند این آیه، می‌توان رهنمودهای کاربردی زیر در عرصه مقاومت اسلامی در این دوران فتنه آلود مطرح کرد:
استقامت بر اصول و ارزش‌ها: جبهه مقاومت اسلامی، باید بر اصول و ارزش‌های اصیل اسلامی، همچون توحید، عدالت، استکباری ستیزی و دفاع از مظلوم، استوار و ثابت‌قدم بماند. “فَاستَقِم کَمَا أُمِرتَ” به معنای آن است که مقاومت، نباید در مسیر خود دچار انحراف و سازش شود و باید همواره بر مبانی فکری و اعتقادی خود پافشاری کند. این استقامت، رمز پیروزی و بقای مقاومت است.
وحدت و همدلی: “وَمَن تَابَ مَعَکَ” تأکید بر وحدت و همدلی میان تمامی گروه‌های مقاومت دارد. تفرقه و اختلاف، بزرگ‌ترین خطر برای جبهه مقاومت است. تمامی نیروهای مقاومت، از هر قوم و مذهبی، باید با یکدیگر متحد شوند و در برابر دشمن مشترک، صف واحدی را تشکیل دهند.
پرهیز از طغیان و افراط: “وَلَا تَطغَوا” هشداری است برای دوری از هرگونه طغیان و افراط‌گرایی. مقاومت اسلامی، باید در عین قاطعیت و صلابت، از هرگونه خشونت بی‌مورد، کشتار بی‌گناهان و اقدامات افراطی که باعث بدنامی اسلام می‌شود، پرهیز کند. مقاومت، باید با رعایت موازین شرعی و اخلاقی، به دفاع از خود و مردم خود بپردازد.
توجه به مراقبت الهی: “إِنَّهُ بِمَا تَعمَلُونَ بَصِیرٌ” یادآور این حقیقت است که خداوند ناظر بر تمامی اعمال و نیات مقاومت است. این آگاهی، باعث می‌شود که رزمندگان مقاومت، در خلوت و جلوت، مراقب رفتار و گفتار خود باشند و همواره برای رضای خدا و در راه اعتلای اسلام تلاش کند.
بصیرت و آگاهی: مقاومت اسلامی، باید با بصیرت و آگاهی کامل، شرایط منطقه و جهان را رصد کند و با شناخت دقیق از دشمن و نقشه‌های او، برنامه‌های خود را طراحی و اجرا نماید. مقاومت، نباید فریب تبلیغات دشمن را بخورد و باید همواره هوشیار و بیدار باشد.
تکیه بر توان داخلی: مقاومت اسلامی، باید با تکیه بر توان داخلی و استعدادهای بومی، به خودکفایی در زمینه‌های مختلف، از جمله نظامی، اقتصادی و فرهنگی، دست یابد. وابستگی به بیگانگان، باعث ضعف و آسیب‌پذیری مقاومت می‌شود.
امید به پیروزی: مقاومت اسلامی، باید همواره به پیروزی نهایی امید داشته باشد و از مشکلات و چالش‌ها نهراسد. وعده الهی، نصرت و پیروزی برای مؤمنان است. “إِن تَنصُرُوا اللَّهَ یَنصُرکُم وَیُثَبِّت أَقدامَکُم”.مقاومت، باید با توکل بر خدا و استقامت در راه او، به پیروزی نهایی دست یابد.
در پایان، تأکید می‌شود که مقاومت اسلامی، تنها با عمل به این رهنمودهای قرآنی، می‌تواند به اهداف خود دست یابد و به الگویی برای سایر ملت‌های مسلمان تبدیل شود.
رهیافتی برای احیای تمدن اسلامی و زمینه سازی ظهور
با نگاهی راهبردی و تمدنی به آیه شریفه ۱۱۲ سوره هود، “فَاستَقِم کَمَا أُمِرتَ …”، نقشی اساسی و چندوجهی در احیای تمدن اسلامی و زمینه سازی ظهور منجی موعود (عج) ایفا می‌کند:
احیای الگوی حکمرانی اسلامی: این آیه، با تأکید بر استقامت در مسیر الهی (“فَاستَقِم کَمَا أُمِرتَ”) و پرهیز از طغیان (“وَلَا تَطغَوا”)، یک الگوی حکمرانی اسلامی را ارائه می‌دهد که مبتنی بر عدالت، معنویت، خدمت به مردم و رعایت حدود الهی است. احیای این الگو، می‌تواند به عنوان یک جایگزین برای نظام‌های فاسد و ناکارآمد کنونی، مورد توجه ملت‌های مسلمان قرار گیرد و زمینه‌ای برای شکل‌گیری تمدنی نوین بر پایه ارزش‌های اسلامی فراهم کند.
تربیت نسلی مقاوم و آرمان‌گرا: این آیه، با دعوت به استقامت و پرهیز از طغیان، به تربیت نسلی مقاوم و آرمان‌گرا کمک می‌کند که در برابر چالش‌ها و فتنه‌های آخرالزمان، استوار و پایدار بماند. این نسل، با الگوگیری از پیامبر اکرم (ص) و یاران باوفایش، در مسیر حق و عدالت گام برمی‌دارد و در برابر ظلم و ستم ایستادگی می‌کند. چنین نسلی، می‌تواند نقش مهمی در زمینه سازی ظهور منجی موعود (عج) ایفا کند.
تقویت وحدت و انسجام امت اسلامی: آیه، با تأکید بر همراهی و همدلی (“وَمَن تَابَ مَعَکَ”)، به تقویت وحدت و انسجام امت اسلامی کمک می‌کند. تفرقه و اختلاف، بزرگ‌ترین مانع در برابر احیای تمدن اسلامی است. وحدت و همدلی، به مسلمانان امکان می‌دهد که با همفکری و همکاری، مشکلات و چالش‌های خود را حل کنند و در مسیر پیشرفت و تعالی گام بردارند.
مبارزه با فساد و بی‌عدالتی: آیه شریفه، با نهی از طغیان (“وَلَا تَطغَوا”)، به مبارزه با فساد و بی‌عدالتی در جامعه کمک می‌کند. فساد و بی‌عدالتی، از عوامل اصلی انحطاط تمدن‌ها هستند. مبارزه با این پدیده‌های شوم، نیازمند عزم و اراده جدی و همچنین، استقامت در مسیر اصلاح و تغییر است.
ترویج فرهنگ جهاد و شهادت: مضامین و پیام های این آیه، به ترویج فرهنگ جهاد و شهادت در راه خدا کمک می‌کند. جهاد و شهادت، از مهم‌ترین عوامل حفظ و حراست از ارزش‌های اسلامی و دفاع از حقوق مظلومان هستند. فرهنگ جهاد و شهادت، به مسلمانان انگیزه می‌دهد که در برابر ظلم و ستم ایستادگی کنند و در راه خدا از جان و مال خود بگذرند.
آمادگی برای ظهور: احیای تمدن اسلامی، زمینه ساز ظهور منجی موعود (عج) است. ظهور امام زمان (عج)، نیازمند آمادگی جامعه و فراهم شدن شرایط لازم است. این آمادگی، شامل آمادگی فکری، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و نظامی است. مسلمانان، با عمل به این آیه شریفه و تلاش در جهت احیای تمدن اسلامی، می‌توانند خود را برای ظهور امام زمان (عج) آماده کنند.
در مجموع آیه شریفه ۱۱۲ سوره هود، یک منشور راهبردی برای فرهنگ مقاومت و پایداری، احیای تمدن اسلامی و زمینه سازی ظهور منجی موعود (عج) است. مسلمانان، با عمل به این آیه و تلاش در جهت تحقق مفاد آن، می‌توانند نقشی اساسی در سعادت دنیوی و اخری خود و امت اسلام ایفا کند.
