پایگاه خبری آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها | عید سعید فطر یکی از اعیاد بزرگ اسلامی است که دارای فضایلی است؛ شب و روز عید، هر دو دارای فضیلت است. در روایتی از امام سجاد علیه‌السلام نقل شده که این شب کمتر از شب قدر نیست و خود حضرت هم این شب را احیاء می‌گرفت و از نبی اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود هر کس شب قدر را احیا بگیرد، قلبش نمی‌میرد در روزی که قلب‌ها می‌میرند. (اقبال الاعمال/ ج۱/ص ۲۷۴)
یکی از اعمال با فضیلت این شب، زیارت امام حسین علیه‌السلام است. (کامل الزیارات/ص۱۷۱)
پرداخت زکات فطره که از واجبات است، از اعمال مهم این عید اسلامی می‌باشد که در روایات از آن به عنوان مکمل و تمام کننده روزه یاد شده و کسی که عمداً آن را ترک کند، روزه‌اش قبول نشده و به صلوات بر محمد و آل محمد در نماز، تشبیه شده است که نماز بدون صلوات، مقبول نیست. (اقبال/ج۱/ص/۲۷۵)
یکی دیگر از اعمال مهم روز عید، نماز آن است که در حال حاضر واجب نیست؛ ولی در زمان حضور امام معصوم علیه‌السلام واجب است.
از حضرت امام صادق علیه‌السلام روایت شده که فرمودند «کسى که روزه خود را با گفتارى شایسته و کردارى نیک به پایان بَرَد، خداوند روزه اش را از او بپذیرد. شخصى به آن حضرت عرض کرد: اى فرزند پیامبر خدا! گفتار شایسته چیست؟ فرمود: گواهى دادن به اینکه «معبود بر حقّى جز اللَّه نیست» و عمل صالح، خارج کردن[زکاة] فطره است».(معانی الأخبار/ص۲۳۶)
مرحوم میرزا جواد آقای ملکی تبریزی در کتاب شریف المراقبات می‌فرماید: عید زمانی است که خداوند متعال برای جایزه دادن و بهره‌مند کردن بندگان از نعمت‌ها آن را در میان روزها انتخاب می‌کند تا برای گرفتن خلعت‌ها و عطایا جمع می‌شوند و به همگان اعلام کرده است که به درگاه او روی آورده و با اعتراف به بندگی و آمرزش خواستن از گناهان و عرضه نیازها و آرزوهایشان برای او تواضع کنند. خداوند نیز در تمام این موارد به آنان وعده اجابت الهی و اعطایی بالاتر از آرزوهایشان بلکه بالاتر از آنچه در دل بشری خطور کرده داده است. دوست دارد در چنین روزی به او خوش گمان بوده و جانب امیدواری به قبول خداوند و آمرزش و عطای او را بر جانب ترس از رد و عذابش ترجیح دهند… . خلاصه خداوند ماه رمضان را میدان مسابقه عبادت خود قرار داده و بندگانش را در روز عید فراخوانده تا برای گرفتن جوایز و هدایا جمع شوند.
شب عید فطر، شب جوایز
ابن عباس پیرامون ماه مبارک رمضان مطالبی را از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل می‌کند که بخشی از آن به عید فطر مربوط است که به این شرح می‌باشد: و وقتی شب عید فطر که شب جوائز نام دارد فرا برسد، خداوند پاداش عملکنندگان را بدون حساب عطا می‌کند و هنگامی که صبح روز عید فرا برسد، خداوند فرشتگان را در تمام شهرها بر می‌انگیزاند؛ پس در زمین فرود می‌آیند و سر کوچه و گذرها می‌ایستند و می‌گویند: اى امّت محمّد! به سوى پروردگار کریم براى نماز عید بیرون شوید که او پاداش فراوان می‌دهد و گناهان بزرگ را می‌آمرزد. وقتی به سوى محلّ برگزارى نماز عید می‌روند، خدا عزّ و جلّ به ملائکه می‌فرماید: اى ملائکه من! پاداش یک اجیر وقتى به وظیفهاش عمل کند چیست؟ می‌گویند: معبود و سیّد ما! پاداش او آن است که اجر او را به طور کامل عطا کنى. خداوند عزّ و جلّ می‌فرماید: اى ملائکه من! شما را گواه مى گیرم که من پاداش این را که در ماه رمضان روزه گرفتند و به نماز ایستادند، خرسندى و آمرزش خود قرار دادم و … . (الأمالی شیخ مفید/ص۲۳۲)
چرا روز فطر، عید است
فضل بن شاذان که از اصحاب امام رضا علیه‌السلام بوده از ایشان درباره چرایی عید بودن فطر نقل کرده که حضرت فرمود: اگر کسی بپرسد چرا روز فطر، عید قرار داده شده است، گفته خواهد شد براى اینکه مسلمانان روزى داشته باشند که همگى در یک مکان گرد آیند و در صحرائى باز، جانب خداوند عزّ و جلّ آشکار شوند و او را براى نعمت‌ها و لطفى که درباره آنان کرده و با عبادت یک ماهه که بر ایشان واجب کرده بود، مقرّبشان ساخته، حمد و سپاس گویند و آن روز عید محسوب مى شود و روز اجتماع همه مسلمین است و روز افطار و روز پرداخت زکات و بخشش به فقرا و روز رغبت و تشویق و روز ناله و زارى به درگاه بارى تعالى است و براى اینکه آن روز، اوّل و آغاز روزهاى سال جدید است و در آن روز به خلاف روزهاى یک ماهه پیش، روز خوردن و آشامیدن است؛ زیرا در نزد اهل حقّ، ماه رمضان اوّلین ماه سال است و خداوند چنان مى پسندید که آن روز(فطر) را روز اجتماع مسلمانان قرار دهد تا در آن روز او را سپاس گویند و تقدیس و تکریم کنند.(عیون اخبار الرضا/ج۲/ص۱۱۵)
امیرالمؤمنین علیه‌السلام در بخشی از خطبه‌ای می‌فرماید: وَ إِنَّ هَذَا الْیَوْمَ یَوْمٌ جَعَلَهُ اللَّهُ لَکُمْ عِیداً وَ جَعَلَکُمْ لَهُ أَهْلًا فَاذْکُرُوا اللَّهَ یَذْکُرْکُمْ وَ ادْعُوهُ یَسْتَجِبْ لَکُمْ وَ أَدُّوا فِطْرَتَکُمْ فَإِنَّهَا سُنَّةُ نَبِیِّکُمْ وَ فَرِیضَةٌ وَاجِبَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ فَلْیُؤَدِّهَا کُلُّ امْرِئٍ مِنْکُمْ عَنْهُ وَ عَنْ عِیَالِهِ کُلِّهِمْ ذَکَرِهِمْ وَ أُنْثَاهُمْ صَغِیرِهِمْ وَ کَبِیرِهِمْ وَ حُرِّهِمْ وَ مَمْلُوکِهِمْ عَنْ کُلِّ إِنْسَانٍ مِنْهُمْ صَاعاً مِنْ بُرٍّ أَوْ صَاعاً مِنْ تَمْرٍ أَوْ صَاعاً مِنْ شَعِیرٍ و…؛ بدانید امروز روزی است که خدا آن را براى شما عید قرار داده و شما را اهل آن ساخته است؛ پس خدا را یاد کنید تا شما را یاد کند و او را بخوانید تا شما را اجابت فرماید و زکات فطره خود را بپردازید؛ زیرا که آن سنّت پیامبرتان و فریضه واجبى از جانب پروردگارتان است؛ پس باید تا هر یک از شما آن را از جانب خود و از جانب همه عائله اش، مردان و زنان ایشان، خرد و کلانشان و آزاد و برده ایشان، بابت هر کدام از ایشان صاعى(تقریباً سه کیلو) از گندم، یا صاعى از خرما، یا صاعى از جو بپردازد و… . (من لا یحضره الفقیه/ج۱/ص۵۱۷)
تأثیر زکات فطره
اسحاق بن عمّار از معتّب و او از ابى عبد اللَّه علیه السّلام نقل می‌کند که حضرت فرمود: برو بابت عیال و نان خورهای ما و جمیع بردگان، زکات فطره را بپرداز و سعى کن هیچ‌یک از آنها را از قلم نیندازى؛ برای آنکه اگر یکى از ایشان را ترک نمایى، خوف فوت را بر او دارم. راوى مى گوید: عرض کردم فوت چیست؟ فرمودند: مرگ!(علل الشرائع/ ج۲/ص۳۸۹)
نکته‌ای درباره زکات فطره
در اینجا ذکر این نکته پسندیده است که در میان عرف مشهور است، زکات فطره باید “قوت غالب”باشد؛ ولی مسئله این است که همه فقها قائل به وجوب این حکم نیستند که حتماً قوت غالب مردم و منطقه باید پرداخت شود؛ از این‌رو، غلات اربعه(گندم،جو،کشمش و خرما) را کافی می‌دانند و به افضلیت خرما تصریح کرده‌اند؛ از آن جمله امام خمینی رحمةالله علیه در تحریر الوسیله به این مسئله اذعان کرده و نمونه دیگر آیت الله بهجت رحمة الله علیه می‌باشد که در رساله ایشان، این مطلب آمده است. ولی به هر حال، بعضی از فقها هم قوت غالب را ملاک می‌دانند.
بابک شکورزاده
