به گزارش پایگاه خبری آستان مقدس حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها، نشست نقد و بررسی کتاب معصومه آل محمد پیش از ظهر امروز با حضور آیت‌الله سعیدی تولیت حرم مطهر بانوی کرامت، آیت‌الله صفایی بوشهری مؤلف این اثر و حجت‌الاسلام محمدتقی قادری در جایگاه منتقد در سالن حضرت خدیجه (س) کتابخانه فاطمی برگزار شد.
آیت‌الله صفایی بوشهری در ابتدای این نشست با بیان اینکه برای تحقیق و تألیف این کتاب کتابخانه‌های معتبر در ایران و عراق بررسی شده و تمام کتاب‌هایی که در آن اشاره‌ای به حضرت معصومه (س) شده بود مطالعه و موردتوجه قرار گرفته است، گفت: نسخه ابتدایی این کتاب مفصلاً به شناسنامه حضرت و تاریخ تولد و وفات و سایر ابعاد زندگی ایشان پرداخته شده بود و مستندات بیان شده بود؛ ولی به‌خاطر مصالحی که ناشر در نظر داشت این بخش‌ها حذف شد.
وی با بیان اینکه دررابطه‌با زندگی‌نامه تباری و شخصیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حضرت معصومه منابع مستند روایی و تاریخی کم است افزود: ابهامات زیادی در مورد وفات یا شهادت حضرت وجود دارد و باتوجه‌به قرائن به‌احتمال زیاد حضرت را شهید کردند؛ ولی مستند تاریخی دراین‌رابطه وجود ندارد؛ همچنین دررابطه‌با مسیر مهاجرت ایشان ۸ احتمال وجود داشت که باتوجه‌به تحقیقات انجام شده محتمل‌ترین مسیر در نظر گرفته شده است.
نویسنده کتاب معصومه آل محمد با بیان اینکه این کتاب آغازی برای کار تحقیقی پیرامون حضرت معصومه (س) است گفت: دررابطه‌با تأثیرگذاری حضرت در زمان حیاتشان در مدینه و مسیر مهاجرتشان تا قم و تأثیرات حضرت بعد از وفات یا شهادت در قم که تجلی اندکی از آن در حوزه علمیه قم بروز یافته، کارهای تحقیقی زیادی می‌توان انجام داد.
وی با بیان اینکه به‌واسطه حضور حضرت معصومه (س) در قم مکتب قوی حدیثی و فقهی در قم شکل گرفت که باعث مهاجرت علمای زیادی به این شهر شد افزود: افرادی که دررابطه‌با حضرت قلم‌زده‌اند از اعلام و شخصیت‌های برجسته بودند از جمله کتاب تاریخ قم که از کتاب‌های کهن است و خود کتاب در دسترس نیست؛ ولی ترجمه‌اش در دسترس است و با همین نسخه می‌توان بسیاری از مشکلات را حل کرد.
صفایی بوشهری با اشاره به تأثیرگذاری فرهنگی و اجتماعی حضرت در زمان حیاتشان و بعد از وفاتشان اظهار کرد: در شرایطی که الان زنان جهان مورد هجمه فوق‌العاده استکبار فرهنگی هستند حضرت می‌تواند نمونه و الگوی قوی مقاومت در مقابل تهاجم جهان استکبار به جامعه زنان و به‌تبع آن کل جامعه باشد و این نعمتی است که خداوند عنایت کرده و این حضرت می‌تواند مرکزی برای آزادی تمام زنان از یوغ استکبار جهانی و گرایش آنها به مکتب اهل‌بیت شود.
وی با بیان اینکه همه بزرگان دینی که در قم حضور داشتند به یک چیز اذعان داشتند که هر چه دارند از پرتو عنایات حضرت معصومه (س) بوده است گفت: تمام وجود قم به حضرت معصومه است و قم بدون حضرت یعنی کویر و با وجود ایشان یعنی بهشت فاطمیون.
در ادامه حجت‌الاسلام سید محمدتقی قادری در جایگاه ناقد با بیان اینکه نقد به معنای تنقیص نیست، گفت: ناقد چون خارج از کتاب است جا افتادگی‌هایی که در کتاب وجود دارد را بهتر می‌بیند و بیان می‌کند؛ ازاین‌رو نقدها با نگاه عیب‌جویی نیست؛ بلکه با نگاه سازنده بودن صورت‌گرفته است.
وی با بیان اینکه در حوزه مطالعات تاریخی سه نوع مواجهه با تاریخ داریم، افزود: نوع اول تاریخ نقلی و تاریخ شناسنامه‌ای است که مؤلف سعی‌اش این است که از منابع دست‌اول و نزدیک به واقعه، گزارش‌های پیرامون آن واقعه را بدون اظهارنظر به خوانندگان منتقل کند و این کاری است که شیخ عباس قمی و آیت‌الله نظری منفرد انجام داده‌اند.
این پژوهشگر حوزوی افزود: نوع دوم نگاه تاریخ تحلیلی است که نویسنده متن گزارش را از منابع دست‌اول گزارش می‌دهد و سؤالاتی که در درون این گزارش وجود دارد بیرون می‌آورد و در مقام تحلیل برمی‌آید و درس‌ها و پیام‌های آن گزاره تاریخی را به خواننده منتقل می‌کند.
وی ادامه داد: نوع سوم تاریخ اسوه‌ای است که نویسنده سعی می‌کند گزارش‌هایش مستند به منابع اصیل باشد و علاوه بر این سعی می‌کند که حتماً تحلیل داشته باشد و با قلم هنرمندانه خود این پیام‌ها را در متن زندگی شخص وارد می‌کند که شخص خواننده خودش را در آن گزاره تاریخی تصور کند و پیام‌های آن را در زندگی خود پیاده کند.
قادری با اشاره به محسنات کتاب معصومه آل محمد ابراز کرد: قلم روان نویسنده، خوش‌ساخت بودن و فصل‌بندی و باب‌بندی‌های درست، ارجاع به منابع متعدد تاریخی از جمله مهم‌ترین محسنات این کتاب است که آن را ارزشمند کرده است.
وی در ادامه به اشکالات این کتاب پرداخت و گفت: اولین اشکال این کتاب به طرح روی جلد برمی‌گردد که از نظر خطاطی غلط است، و اشکال دیگری که می‌توان به این کتاب وارد دانست استفاده زیاد از شعر است که ساحت علمی و تاریخی کتاب را کم‌رنگ می‌کند.
نویسنده و پژوهشگر حوزوی استفاده از آیات مربوط به معجزات پیامبران برای اثبات مفهوم کرامت را از دیگر اشکالات این کتاب دانست و افزود: از دیگر اشکالات این کتاب استفاده از لفظ تقیه در بیان اوصاف حضرت معصومه است که ذهن خواننده را از تقوای حضرت به این که حضرت اهل تقیه بودند منحرف می‌کند.
وی با بیان اینکه یکی از ویژگی‌های بارز حضرت معصومه (س) بصیرت ایشان بود که در شرایطی که بسیاری از برادران ایشان امامت امام رضا علیه‌السلام را قبول نداشتند ایشان امام خود را شناخت و برای یاری امامش مهاجرت کرد افزود: جا داشت که به بصیرت حضرت به‌عنوان شاخصه بارز ایشان بیشتر پرداخته می‌شد و همچنین دررابطه‌با این قرائت در اسلام که زن می‌تواند با رعایت حجاب و عفاف در جامعه حضور فعال داشته باشد و تأثیرگذار باشد نیز توضیحات بیشتری ارائه می‌شد.
قادری بر لزوم الگوسازی و پیام‌سازی از زندگی حضرت معصومه (س) برای نسل امروز تأکید کرد و گفت: دررابطه‌با حضرت معصومه افراط و تفریط‌هایی صورت می‌گیرد که برخی بر خلاف موج عظیم محبت مردم به حضرت معصومه بر غیرمستند بودن روایات پیرامون ایشان تکیه می‌کنند و برخی هم از طرف دیگر بر مسائلی مانند شهیدشدن ایشان تأکید می‌کنند که اثبات یا رد آن هیچ لزومی ندارد.
در ادامه آیت‌الله صفایی بوشهری با اشاره به ۴ تا ۵ سال کار تحقیقی روی کتاب معصومه آل محمد اظهار کرد: استفاده از شعر در این کتاب به‌خاطر این است که مخاطب در حرکت به سمت شناخت حضرت، قلبش را به حضرت بسپارد و ما به دنبال این بودیم که از تاریخ محبت ایجاد کنیم.
وی با بیان اینکه بحث بصیرت در یازدهمین ویژگی از ویژگی‌های حضرت بیان شده است گفت: سعی ما بر این بوده که از ویژگی‌ها و اوصافی که در روایات و زیارت‌نامه‌ها برای حضرت معصومه (س) استفاده شده استفاده کنیم؛ ولی بااین‌وجود به بصیرت ایشان و الگو بودنشان نیز توجه شده و مطالب تاریخی پیرامون آن بیان شده است.
نویسنده کتاب معصومه آل محمد دررابطه‌با الگوسازی از حضرت معصومه (س) ابراز کرد: نگاه من این است که باتوجه‌به اینکه افق سیاست‌ها و نگاه ایران نسبت به آینده جهان افق روشنی است ما می‌توانیم به تمام جهان بگوییم که ارزش زن در اسلام این چنین است که علما و دانشمندان به محضر یک بانو تعظیم می‌کنند و هیچ مکتبی در جهان وجود ندارد که چنین تعظیم و تکریمی نسبت به یک زن داشته باشد.
