پایگاه خبری آستان مقدس حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها| رابطه امام رضا (ع) و حضرت احمد بن موسی (ع) بسیار برادرانه بوده که امروزه به ایشان لقب “عزیزِ برادر” داده شده است، این رابطه برادری بر پایه مودت، احترام، فداکاری و اطاعت کامل از امامت امام رضا (ع) بنا شده بود.
شواهدی از این رابطه عمیق در منابع تاریخی و روایی متعدد یافت می‌شود، از جمله اینکه احمد بن موسی، اولین کسی بود که پس از شهادت امام کاظم (ع)، امامت امام رضا (ع) را آشکارا اعلام کرد. او در مناظره‌ای با یحیی بن یعقوب، عالم معروف آن زمان، به طور قاطع به امامت برادرش شهادت داد و حاضر شد تا با جان خود از این امر دفاع کند.
حضرت احمد بن موسی در تمام دوران امامت امام رضا (ع) حامی و پشتیبان ایشان بود. او در مواقع مختلف، از جمله در زمان حضور امام رضا (ع) در مرو و دربار مامون، به یاری ایشان شتافت و از امامت و حقانیت برادرش دفاع کرد. امام رضا (ع) نیز به حضرت احمد بن موسی احترام و محبت فراوانی می‌گذاشتند. ایشان در موارد متعددی از علم و دانش و تقوای برادرشان تمجید می‌کردند و او را “امین” و “صاحب سرّ” خود می‌دانستند.
فداکاری و از خودگذشتگی حضرت احمد بن موسی در قبال امام رضا (ع) زبانزد خاص و عام بود. او حتی حاضر بود جان خود را برای حفظ جان برادرش فدا کند.
علاوه بر این موارد، روایات متعددی نیز از ائمه اطهار (ع) در مورد رابطه ی این دو برادر بزرگوار نقل شده است که عمق محبت و مودت آنها را به یکدیگر نشان می‌دهد. و لذا می‌توان گفت که رابطه ی امام رضا (ع) و حضرت احمد بن موسی (ع) از جمله نمونه‌های برجسته ی برادری در تاریخ اسلام است.
فداکاری، از خودگذشتگی، احترام و محبت بین این دو برادر بزرگوار، درس‌های آموزنده‌ای برای همه ی مسلمانان دارد. لقب “عزیزِ برادر” که به حضرت احمد بن موسی داده شده، نشان دهنده ی جایگاه ویژه ی ایشان در قلب امام رضا (ع) و عمق محبت و ارادت این دو برادر بزرگوار به یکدیگر است.
حضرت احمد بن موسی الکاظم (ع) ؛ امین ولایت
می‌توان گفت که لقب “امین ولایت” به حضرت احمد بن موسی الکاظم (ع) به دلیل وصایت امام کاظم (ع) در برخی امور و عدم کتمان حق و اقرار به امامت امام رضا علیه السلام، و همچنین علم و تقوا، شجاعت و فداکاری و مقام معنوی ایشان اطلاق شده است.
عمل به وصایت پدر و اقرار به امامت برادر : برخی روایات نقل می‌کنند که امام کاظم (ع) پیش از شهادت، وصیتی را به فرزندشان احمد بن موسی سپردند. از این رو، به دلیل این که ایشان، امین اسرار و وصیت پدر بزرگوارشان به امامت امام رضا (علیه السلام) بودند، به “امین ولایت” مشهور شده‌اند.
امام رضا (ع) خطاب به برادرشان احمد بن موسی علیهم السلام: همچنان که حق را پنهان نکردی و ضایع نگذاشتی، خداوند در دنیا و آخرت تو را ضایع نگذارد.
علم و تقوا: حضرت احمد بن موسی (ع) به علم و تقوا و فضیلت مشهور بودند. روایات زیادی در مورد کرامات و معجزات ایشان نقل شده است. ایشان همچنین از راویان حدیث و فقهای شیعه بودند . برخی معتقدند که لقب “امین ولایت” به دلیل مقام علمی و تقوایی ایشان و نیز اعتمادی که پدر بزرگوارشان به ایشان داشتند، به ایشان داده شده است
فداکاری و دفاع از ولایت: حضرت احمد بن موسی (ع) به شجاعت و فداکاری نیز مشهور بودند. ایشان در زمان خلافت مأمون عباسی به ایران سفر کردند و در راه ترویج مذهب تشیع تلاش زیادی نمودن. برخی معتقدند که ایشان به دلیل شجاعت و فداکاری در راه دفاع از حریم ولایت و امامت، به “امین ولایت” ملقب شده‌اند
مقام معنوی: برخی معتقدند که لقب “امین ولایت” به دلیل فضایل و مقام معنوی و قرب ایشان نزد خداوند متعال به ایشان داده شده است.
تاثیر شگرف حضور احمد بن موسی الکاظم علیه السلام در شیراز
حضرت احمد بن موسی (ع) به دستور برادر بزرگوارشان، امام رضا (ع)، و برای تبلیغ اسلام و ترویج معارف اهل بیت، عازم ایران شدند. ایشان در مسیر سفر، با مخالفت شدید ماموران مامون عباسی روبرو شده و در نهایت در شهر شیراز به شهادت رسیدند.
حضور و شهادت حضرت شاهچراغ (ع) در شیراز، تاثیرات عمیقی بر فرهنگ این شهر گذاشته است که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ترویج مذهب تشیع: شهادت حضرت شاهچراغ (ع) در شیراز، نقطه عطفی در تاریخ این شهر بود و سبب شد که مذهب تشیع در این منطقه رواج یابد. قبل از حضور ایشان، اکثر مردم شیراز سنی مذهب بودند، اما پس از شهادت ایشان، بسیاری از مردم به دین اسلام و مذهب تشیع گرویدند.
ایجاد قطب مذهبی: حرم مطهر حضرت شاهچراغ (ع) به مرور زمان به یکی از مهمترین قطب های مذهبی ایران تبدیل شد و زائران بسیاری از سراسر کشور به زیارت ایشان می آمدند. این امر سبب رونق اقتصادی و فرهنگی شهر شیراز شد و به تبادل افکار و اندیشه ها بین مردم نقاط مختلف ایران کمک کرد.
توسعه فرهنگ وقف و نذر: ارادت مردم به حضرت شاهچراغ (ع) سبب شد که موقوفات و نذورات زیادی به حرم ایشان تقدیم شود. این امر به رونق عمران و آبادانی شهر شیراز و همچنین به توسعه فعالیت های فرهنگی و مذهبی در این شهر کمک کرد
تقویت هویت اسلامی: حضور و شهادت حضرت شاهچراغ (ع) در شیراز، هویت اسلامی این شهر را تقویت کرد و مردم شیراز را به پیروان راستین اهل بیت (ع) تبدیل کرد
گسترش معارف اسلامی: با حضور و فعالیت های حضرت شاهچراغ (ع) و علمای شیعه در شیراز، معارف اسلامی در این شهر گسترش یافت و مردم با آموزه های دین اسلام به طور کامل آشنا شدند
توسعه علوم دینی: شهادت حضرت شاهچراغ (ع) در شیراز، سبب شد که این شهر به یکی از مراکز مهم علوم دینی در ایران تبدیل شود. در طول تاریخ، عالمان و فقیهان برجسته ای در شیراز زندگی می کرده اند و به ترویج و تدریس علوم دینی پرداخته اند.
ترویج هنر و ادبیات: ارادت مردم به حضرت شاهچراغ (ع) سبب شد که شاعران و هنرمندان بسیاری در وصف ایشان و اهل بیت (ع) آثار زیبایی خلق کنند. این امر به شکوفایی هنر و ادبیات در شهر شیراز کمک کرد. در مجموع، می توان گفت که حضور و شهادت حضرت شاهچراغ (ع) در شیراز، برکات و آثار بسیار ارزشمندی برای این شهر به ارمغان داشته است.
این واقعه ی مهم، سبب شد که شیراز به یکی از مهمترین مراکز مذهبی، فرهنگی و علمی ایران تبدیل شود و هویت اسلامی این شهر را تقویت کند. تاثیرات فرهنگی این حضور در شعاع مناطق و شهرهای اطراف شیراز گشترش پیدا کرد و و امروزه در گستره ایران اسلامی و بلکه در قلمرو جهانی تاثیرات فرهنگی این حضور پربرکت را شاهد هستیم.
چگونه از حضرت شاهچراغ علیه السلام الگو بگیریم؟
حضرت شاهچراغ (ع) که به عنوان امین ولایت و عزیز برادر امام رضا (ع)، الگوی ممتازی برای مسلمانان و شیعیان هستند؛ برخی از زمینه ها و شیوه های الگوگیری از این شخصیت الهام بخش این امام زاده عظیم الشان و بافضیلت، می‌توان به نکات زیر توجه کرد:
معرفت و بصیرت افزایی: حضرت شاهچراغ (ع) از علم و معرفت بالایی برخوردار بودند و به تمام ابعاد دین اسلام آگاهی داشتند. ما نیز باید علم و دانش خود را نسبت به دین اسلام، با شیوه های چون مطالعه کتب دینی و احادیث معصومین (ع) و شرکت در جلسات مذهبی و معرفت افزایی خود را افزایش دهیم.
حق گویی و دفاع از مظلوم: احمد بن موسی الکاظم (ع) در برابر ظلم و ستم سکوت نمی‌کردند و همواره از حق و حقیقت دفاع می‌کردند. ما نیز باید در برابر منکرات و ظلم و ستم سکوت نکنیم و از مظلومان دفاع کنیم.
ارادت و اطاعت از اهل بیت (ع): حضرت شاهچراغ (ع) عاشق و شیفته امام رضا (ع) بودند و به خاطر ایشان به ایران سفر کردند. ما نیز باید با تمام وجود به اهل بیت (ع) عشق و ارادت داشته باشیم و در اطاعت از اوامر و دستورات ایشان کوشا باشیم. ایشان همواره در راه ترویج معارف دین اسلام و ولایت اهل بیت (ع) تلاش می‌کردند. ما نیز باید در ترویج فرهنگ اهل بیت (ع) و آموزه‌های دینی در جامعه خود کوشا باشیم.
تقوا و پارسایی: حضرت شاهچراغ (ع) به تقوا و پارسایی مشهور بودند و در تمام امور زندگی خود، تقوای الهی را رعایت می‌کردند. ما نیز باید در همه امور زندگی خود، تقوای الهی را پیشه خود قرار دهیم و از گناه و معصیت دوری کنیم. ایشان همواره به نیازمندان کمک می‌کردند و دستگیر فقرا و مستمندان بودند. ما نیز باید در حد توان خود به نیازمندان کمک کنیم و در یاری رساندن به آنها کوتاهی نکنیم.
صبر و شکیبایی: حضرت شاهچراغ (ع) در طول زندگی خود سختی‌ها و مصیبت‌های زیادی را تحمل کردند، اما همواره صبر و شکیبایی پیشه خود قرار دادند. ما نیز باید در برابر مشکلات و سختی‌های زندگی صبور و شکیبا باشیم و از خداوند متعال یاری بخواهیم.
تواضع و فروتنی: حضرت شاهچراغ (ع) با وجود مقام و منزلت بالایی که داشتند، بسیار متواضع و فروتن بودند. ما نیز باید در برابر دیگران تواضع و فروتنی داشته باشیم و از تکبر و خودخواهی دوری کنیم. با الگوگیری از سیره و اخلاق حضرت شاهچراغ (ع) می‌توانیم به انسانی پرهیزکار و سعادتمند تبدیل شویم و در مسیر حق و حقیقت گام برداریم.
شجاعت و دلیری : حضرت شاهچراغ (ع) در راه دفاع از دین اسلام و ولایت اهل بیت (ع) شجاعت و دلیری زیادی از خود نشان دادند. ما نیز باید در برابر ظلم و ستم شجاعت و دلیری داشته باشیم و از حق و حقیقت دفاع کنیم
ایثار و فداکاری: حضرت شاهچراغ (ع) جان خود را در راه ولایت امام رضا (ع) فدا کردند. ما نیز باید در راه عشق و ایمان خود به ولایت، ایثار و فداکاری داشته باشیم.
توکل به خدا: حضرت شاهچراغ (ع) در تمام امور زندگی خود به خداوند متعال توکل می‌کردند و یقین داشتند که خداوند بهترین تدبیر را برای آنها انجام خواهد داد. ما نیز باید در تمام امور زندگی خود به خداوند متعال توکل کنیم و از او یاری بخواهیم.
با تأمل و تفکر در سیره و اخلاق حضرت شاهچراغ (ع) و تلاش برای الگوگیری از ایشان، می‌توانیم به رستگاری و سعادت ابدی برسیم. ان شاء الله
آستان مقدس احمدی، سومین حرم اهل بیت علیهم السلام
مقام معظم رهبری در سفر خود به استان فارس در سال ۱۳۸۷، حرم مطهر حضرت احمد ین موسی الکاظم (ع) را به عنوان سومین حرم اهل بیت (ع) و شیراز را سومین شهر مذهبی در ایران اسلامی معرفی کردند.
التفات به مبانی و دلایل اعلام این جایگاه و عنوان مهم ازسوی رهبر معظم انقلاب، برای همگان ماموریت آفرین و مسئولیت زاست؛ و نوع و کم و کیف ماموریت ها را روشن تر و برجسته تر می کند. از این روی در این نوشتار ابتدا باید دید بر چه اساسی رهبر انقلاب اسلامی حرم شاهچراغ علیه السلام را سومین حرم ایران بر شمردند و سپس راهبردها و وظایف را در سطح ملی و استانی مطرح کرد. درباره زمینه ها و دلایل این نامگذاری به موارد زیر اشاره کرد:
۱. امامزادگان واجب التعظیم: بارگاه مطهر حضرت احمد بن موسی شاهچراغ (ع) و برادر ایشان حضرت محمد بن موسی (ع) در حرم شاهچراغ واقع شده است. حضرت احمد بن موسی (ع) که به شاهچراغ مشهور هستند، فرزند بلافصل امام موسی کاظم (ع) و برادر بزرگوار امام رضا (ع) هستند. ایشان پس از شهادت امام موسی کاظم (ع) به قصد دیدار برادرشان امام رضا (ع) عازم خراسان بودند که در راه توسط ماموران مامون دستگیر و به شهادت رسیدند.
۲. عظمت و شکوه حرم احمدی و محمدی: حرم شاهچراغ یکی از زیباترین و باشکوه‌ترین حرم‌های ایران است. گنبد فیروزه‌ای این حرم از دور خودنمایی می‌کند و صحن و ایوان‌های آن با کاشی‌کاری‌های نفیس و آیینه‌کاری‌های ظریف تزئین شده‌اند. بنابراین به لحاظ مکانی از هر جهت، ظرفیت فوق العاده ای در سطح استانی، ملی و بین المللی را دارست.
۳. جایگاه مذهبی و زیارتی : حرم شاهچراغ از دیرباز مورد توجه و عنایت مردم ایران بوده است. این حرم همواره یکی از مهمترین مراکز مذهبی و فرهنگی کشور بوده و سالانه پذیرای میلیون‌ها زائر از سراسر ایران و جهان است.
۴. نقش در ترویج معارف اهل بیت: حرم شاهچراغ نقش مهمی در ترویج معارف اهل بیت (ع) و نشر فرهنگ اسلام ناب محمدی (ص) دارد. در این حرم برنامه‌های فرهنگی و مذهبی مختلفی برگزار می‌شود و زائران می‌توانند از فیوضات معنوی این مکان مقدس بهره‌مند شوند.
۵. بیانات ائمه اطهار : در روایات متعددی از ائمه اطهار (ع) به فضیلت زیارت حرم شاهچراغ اشاره شده است. به عنوان مثال، در روایتی از امام رضا (ع) نقل شده است که “هر کس برادرم احمد را در شیراز زیارت کند، مانند آن است که مرا در طوس زیارت کرده باشد”
در مجموع، می‌توان گفت که نامگذاری شیراز به عنوان سومین حرم اهل بیت (ع) در ایران، به دلیل حضور امامزادگان واجب التعظیم، عظمت و شکوه حرم، جایگاه مذهبی و فرهنگی، نقش در ترویج معارف اهل بیت (ع) و روایات متعددی که در فضیلت زیارت این حرم وارد شده است، صورت گرفته است.
این نامگذاری علاوه بر اینکه افتخاری برای شهر شیراز است، نشان‌دهنده ارادت و محبت مردم ایران به اهل بیت (ع) و تعلق خاطر آنان به خاندان عصمت و طهارت است.
لزوم حمایت همه جانبه از آستان احمدی در سطح کشوری
دغدغه مندی و پیگیری و همت مضاعف در سطح استان فارس و شهر شیراز ، ضرورتی اجتناب ناپذیر است وتاحدی نیز مشاهده می شود اما در این نوشتار به حمایت ملی و کارویژه هایی که درسطح فراستانی بایستی انجام شود می پردازم.
برخی از وظایف وظایف و ماموریت های پیشنهادی به نهادهای حکومتی و دولتی در سطح کشوری در راستای تبدیل آستان مقدس احمدی و محمدی “شاهچراغ” به سومین حرم اهل بیت (علیهم السلام) در ایران اسلامی به شرح زیر است که عزم ملی و توجه و اهتمام جدی دولت محترم را می طلبد:
تخصیص بودجه‌های ویژه: دولت می‌تواند بودجه‌های ویژه‌ای را برای توسعه و تعمیر حرم شاهچراغ ع در نظر بگیرد. این بودجه‌ها می‌توانند برای ساخت و سازهای جدید، مرمت و بازسازی بناهای موجود، خرید تجهیزات و ملزومات، و همچنین برای برنامه‌های فرهنگی و آموزشی مرتبط با حرم هزینه شوند.
ایجاد صندوق ملی نذر حرم: می‌توان یک صندوق مالی وقف و نذر برای حرم شاهچراغ (ع) ایجاد کرد تا از طریق کمک‌های مردمی و نذورات زائران، منابع مالی برای توسعه و نگهداری حرم فراهم شود.
معافیت‌های مالیاتی: دولت می‌تواند به زائرانی که به حرم شاهچراغ ع سفر می‌کنند و همچنین به بنگاه‌های اقتصادی و اقامتگاه های زائر پذیر که در اطراف حرم فعالیت می‌کنند، معافیت‌های مالیاتی اعطا کند.
توسعه زیرساخت‌ها و تسهیلات : دولت می‌تواند با ساخت و توسعه راه‌ها، خطوط ریلی و فرودگاه‌ها، دسترسی به حرم شاهچراغ ع را برای زائران آسان‌تر کند. همچنین می‌توان با راه‌اندازی سیستم‌های حمل و نقل عمومی، مانند اتوبوس و مترو، رفت و آمد در اطراف حرم را برای زائران تسهیل کرد.
ایجاد امکانات رفاهی: دولت می‌تواند با ساخت و توسعه هتل‌ها، رستوران‌ها، فروشگاه‌ها و سایر امکانات رفاهی، تجربه زائران در حرم شاهچراغ ع را بهبود بخشد.
توسعه فضاهای مذهبی و فرهنگی: دولت می‌تواند با ساخت و توسعه مساجد، کتابخانه‌ها، مراکز آموزشی و سایر فضاهای مذهبی و فرهنگی، به غنی‌سازی تجربه زائران در حرم شاهچراغ ع کمک کند.
ترویج و تبلیغات :معرفی حرم شاهچراغ ع در رسانه‌ها؛ دولت می‌تواند از طریق رسانه‌های ملی و بین‌المللی، حرم شاهچراغ (ع) را به عنوان یک مقصد زیارتی مهم معرفی کند.
برگزاری جشنواره‌ها و رویدادهای فرهنگی: نهادی دولتی و مردمی می‌تواند با برگزاری جشنواره‌ها و رویدادهای مذهبی در حرم شاهچراغ (ع)، توجه مردم به این مکان مقدس را جلب کند
حمایت از فرهنگ و سفر زیارتی: دولت می‌تواند از طریق ارائه تسهیلات به آژانس‌های مسافرتی و تورگردانان، سفرهای زیارتی و مذهبی به حرم شاهچراغ ع را ترویج کند.
حفاظت و صیانت از حر: تامین امنیت حرم بسیار مهم است، نهادی دولتی و انتظامی باید با تامین و ارتقاء سطح امنیت شیراز و حرم شاهچراغ ع، زائران را از خطرات احتمالی در امان نگه دارد.
حفاظت از میراث فرهنگی: دولت باید از طریق مرمت و بازسازی بناهای تاریخی، حفظ اسناد و مدارک و همچنین آموزش پرسنل، میراث فرهنگی مرتبط با حرم شاهچراغ ع را حفظ کند.
ترویج فرهنگ احترام به اماکن مذهبی: نهادی دولتی مرتبط باید با ترویج فرهنگ احترام به اماکن مذهبی، از زائران بخواهد که در هنگام حضور در حرم شاهچراغ ع، آداب و رسوم و شئونات اسلامی را مثل سایر اعتاب مقدس رعایت کنند. و سطح و جایگاه این عتبه مقدس را از این جهت نیز بالاتر ببرند.
همکاری با نهادهای غیردولتی : همکاری با سازمان‌ها و نهادهای مذهبی: دولت می‌تواند با سازمان‌های مذهبی مانند سازمان حج و زیارت و ستاد توسعه و بازسازی عتبات عالیات، برای توسعه و ترویج زیارت حرم شاهچراغ ع همکاری کند.
همکاری با بخش خصوصی: دولت می‌تواند با بخش خصوصی برای ساخت و توسعه هتل‌ها، رستوران‌ها، فروشگاه‌ها و سایر امکانات رفاهی در اطراف حرم شاهچراغ ع همکاری کند
جذب مشارکت‌های مردمی: دولت می‌تواند با تشویق مردم به کمک‌های مالی و نذورات به حرم شاهچراغ ع، مشارکت‌های مردمی را در توسعه و نگهداری این مکان مقدس جلب کند.
بی تردید تبدیل حرم حضرت شاهچراغ (ع) به سومین حرم در ایران اسلامی، خواسته و مطالبه مقام معظم رهبری حفظه الله است و از سویی مورد انتظار و حمایت مردم عزیز و متدین ایران اسلامی است.
بنابراین هیچ بهانه ای برای کوتاهی و عدم اهتمام مسولان امر در سطوح شهری، استانی و کشوری نیست. این کلان راهبرد ملی که تدبیری در سطح نظام اسلامی است؛ نیازمند تلاش و همکاری مشترک نهادهای حکومتی و دولتی در سطح کشوری، نهادهای غیردولتی و همچنین مردم است. و با اتخاذ تدابیر مناسب و برنامه‌ریزی صحیح، می‌توان این مکان مقدس را به یک مقصد زیارتی مهم در ایران و جهان تبدیل کرد.
نویسنده: حجت الاسلام محمدباقر مشکاتی دبیر کارگروه محتوایی ستاد بزرگداشت دهه کرامت
