پایگاه خبری آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها، مطالعه در پرتو ارشادات قرآن و غور و تفحص در آیات آفاقی و انفسی و سپس تفکر عمیق در آفرینش آسمان‌ها و زمین، مقدمه تحصیل ایمان قوی است تا معارف الهی در قلب ما به مرحله اطمینان برسد.
عرضه کردن دین و دینداری بر بزرگان و دین‌شناسان یا به تعبیر قرآنی «اهل‌الذکر» که مصون از اشتباه بوده و مصداق اتمّ ایشان رسول‌الله(ص) و بیت نبوی(ع) هستند، واجب عینی و ضروری است.
عرض دین یعنی آنکه عقاید بر طبق دو منبع اصیل کتاب و سنت مورد سنجش واقع شود و این عرضه اگر بخواهیم از گزند ضلالت و بدعت در امان ماند، باید به دانایان مسیر ارائه شود. بنابراین عرض دین در عصر کنونی نیز می‌تواند پرکاربرد و پویا باشد و چه خوب می‌شد اگر فرهنگ و سنتی به‌جای کمپین‌های بی‌حاصل شکل می‌گرفت که همه به‌ویژه کارگزاران حکومتی و مسئولان، دینداری و عملکرد صحیح یا ناصحیح خود را به محضر علمای دین یعنی ولی‌فقیه و مراجع تقلید عرضه بدارند.
در این مجال، التفاتی به حدیث عرض دین حضرت ابوالقاسم حسنی در خدمت امام هادی(ع) داشته باشیم که مکالمه این عالم برجسته و متواضع با امام زمانش در راستای احیای سنت عرض دین و تربیت امت و جامعه بود.
عرض دین و عقاید و پرسش و پاسخ در مورد اصول و مبانی دین از زمان پیغمبر اکرم(ص) مطرح بوده است و این عرضه دین توسط یاران و اصحاب در محضر امام صورت می‌گرفت که از جمله مهم‌ترین آن عرض دین حضرت عبدالعظیم حسنی خدمت امام هادی(ع) بود.
این مرد بزرگ متبحر در علوم دینی و نائل شده به درجه اجتهاد، می‌خواست عقایدش مورد تقریر و تصدیق امام هادی(ع) قرار بگیرد و این فعل اخلاقی از سوی این شخصیت باعث شد که امام هادی(ع) زیارت عبدالعظیم حسنی را در حکم زیارت اباعبدالله الحسین(ع) قرار دهند، باید افزود که این حدیث در دو کتاب «کمال الدین» و «توحید» مرحوم شیخ صدوق ذکر شده است.
حدیث عرض دین حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) درس‌های اخلاقی و تربیتی داشته که از جمله به پرهیز از غرور به علم و مقام علمی تأکید دارد زیرا غرور به علم مانع از ترقی و صعود به کمالات عالیه و رسیدن به معارف الهیه است. ادب بی‌چون و چرای این شخصیت در مقابل مقام ولایت و حجت خدا از دیگر آموزه‌های درس‌آموز حدیث عرضه دین اوست، شخصیتی که نسب او به امامین همامین حسنین(ع) می‌رسد.
حدیث عرض دین حضرت عبدالعظیم حسنی درس دین‌شناسی و عقیده‌شناسی است که با خداشناسی، نبوت‌شناسی و امام‌شناسی آغاز می‌شود با معادشناسی ادامه می‌یابد و پایانش به عمده‌ترین فرایض دین که اهمّ آن ولایت و ولایت‌شناسی است، اشاره دارد. این عقاید اساسی گرچه همه عقایدی نیست که به امام عرضه و مورد تصدیق ایشان واقع شده است ولی در رأس عقاید ضروری بوده که هر شخصی با انکار آن، محکوم به کفر و ارتداد بود. مقصود از عرض دین در این حدیث از سوی عبدالعظیم حسنی، بیان عقایدی بود که شیعه با سایر فرق در آن اختلاف نظر داشت.
در این موقف اشاره‌ای مختصر به محتوای حدیث خواهیم داشت:
الف) بیان ذات خداوندی که عبارت حدیث این است: «خارجٌ عن الحدین حد الابطال و حد التشبیه» حد ابطال به لحاظ ماهوی، یعنی باید اعتقاد به وجود خداوندی داشت که منزه از تشبیه با سایر مخلوقات و ممکنات عالم است.
ب) در متن عرض دین، عبارتی مشابه تشهد نماز‌های یومیه آورده شده که عبودیت و سرسپردگی پیغمبر اکرم(ص) در برابر حق تعالی به تصویر کشیده می‌شود و شخص پیامبر(ص) را به‌عنوان بنده و شخص اول معرفی می‌کند زیرا او بود که در اخذ میثاق از انبیاء، به ربوبیت باری‌تعالی اقرار کرد. همچنین اقرار به خاتم‌النبیین بودن آن حضرت که همین خاتمیت نبوت به‌معنی بی‌نیازی جامعه از دین جدید است.
ج) اشاره به اوصاف امام عصر(عج) است با این توضیح که آن حضرت دیده نمی‌شود و این عدم رؤیت نشان از غیبت آن حضرت دارد گرچه افرادی به طور غیرعادی در غیبت کبری به زیارت آن حضرت نائل آمدند.
د) اشاره به فرائض دینی و مهم‌ترین آن که شرط قبولی سایر فرائض به‌شمار می‌رود، «ولایت» است.
در پایان مطالعه کتاب «شرح حدیث عرض دینِ حضرت عبدالعظیم حسنی» از مرحوم آیت‌الله صافی گلپایگانی به خوانندگان گرامی پیشنهاد می‌شود تا ضمن هدیه ثوابی به روح بلند ایشان، با رویکردهای علما در خصوص معرفت دینی آشنا شویم و با بازیافتن این سنخ سنت‌های زیبای دینی، در جهت معرفی آنها به دیگران کوشا باشیم.
منبع: خبرگزاری ایکنا
