پایگاه خبری آستان مقدس حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها| آیه ۵۹ سوره احزاب، از جمله آیات مهم در مباحث مربوط به حجاب و پوشش در دین مبین اسلام است. این آیه که در طرح ملی زندگی با آیه ها نیز مورد توجه قرار گرفته، به زنان دستور می‌دهد تا پوشش خود را به گونه‌ای تنظیم کنند که از آزار و اذیت در امان باشند. این آیه، پاسخ های ارزنده ای در خصوص حدود پوشش، فلسفه حجاب و تأثیر آن بر امنیت اجتماعی زنان مطرح می‌کند. بررسی دقیق این آیه، با توجه به سیاق آیات، روایات تفسیری و دیدگاه‌های مختلف فقها و اندیشمندان، می‌تواند به درک بهتری از مفهوم حجاب و نقش آن در جامعه اسلامی منجر شود.
خداوند حکیم در این آیه شریفه می فرماید: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلَابِيبِهِنَّ ذَ لِكَ أَدْنَى أَن يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا» ؛ «ای پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: «جلباب‌های خود را بر خویش فروافکنند. این کار برای اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند، بهتر است.» و خداوند آمرزنده مهربان است».
بسیاری از مفسران «جلباب» را نوعی پوشش بزر گ و سراسری مانند چادر یا عبا جهت پوشاندن تمام بدن به جز صورت و دست‌ها دانسته اند. عبارت «یدنین علیهن من جلابیبهن» به معنای فروافکندن یا نزدیک کردن جلباب به خود است. «ذلک أدنی أن یعرفن فلا یؤذین»؛ این عبارت، علت تشریع این حکم را بیان می‌کند. پوشش مناسب، باعث می‌شود زنان شناخته شوند و از آزار و اذیت افراد مزاحم در امان باشند. هدف از این پوشش در این آیه، در عین شناخته شدن زنان و در امان ماندن آنان از آزار و اذیت است .به عبارت دیگر، حجاب به عنوان یک عامل بازدارنده در برابر تعرضات و سوء استفاده‌ها عمل می‌کند. این آیه، خطاب به پیامبر (ص) است تا به زنانِ تحت سرپرستی خود و سایر زنان مؤمن، دستور پوشش مناسب را ابلاغ کند.
پیام آیه حجاب برای افراد مسلمان
با توجه به متن و آیه ۵۹ سوره احزاب، پیام‌های زیر را می‌توان برای یک فرد مسلمان استخراج کرد؛ وجود دستور الهی برای پوشش، حفظ امنیت و کرامت زن، مسئولیت‌پذیری اجتماعی بانوان، اهمیت اطاعت از دستورات الهی وجلب رحمت و آمرزش الهی از آموزه ها و درس های آیه حجاب در حوزه فردی برای آحاد جامعه اسلامی است.
خداوند از طریق پیامبر (ص) به زنان مسلمان دستور می‌دهد که با پوشش مناسب (جلباب) خود را بپوشانند. این دستور نشان‌دهنده اهمیت ویژه پوشش در دین اسلام است. هدف اصلی از این پوشش، حفظ امنیت و کرامت زنان در جامعه است. پوشش مناسب باعث می‌شود که زنان شناخته شوند (به عنوان افراد محترم و عفیف) و از آزار و اذیت افراد مزاحم در امان باشند.
این آیه نشان می‌دهد که زنان مسلمان در قبال امنیت و سلامت جامعه مسئولیت دارند و با رعایت پوشش مناسب می‌توانند به کاهش آسیب‌های اجتماعی کمک کنند. خداوند در پایان آیه، خود را آمرزنده و مهربان معرفی می‌کند. بدان جهت که بانوان برای کسب رحمت و مغفرت الهی به این دستور پایبندی عملی داشته باشند. البته این موضوع می‌تواند به زنان اطمینان دهد که خداوند در صورت اشتباه یا کوتاهی، آن‌ها را مورد رحمت و بخشش قرار می‌دهد. اطاعت از دستورات خداوند، از جمله رعایت حجاب، نشان‌دهنده ایمان و تسلیم در برابر اراده الهی و پیروی از سبک زندگی رسول خداست است که به سعادت دنیوی و اخروی منجر می شود.
آموزه های آیه حجاب در ساحت خانواده
آیه حجاب (۵۹ سوره احزاب) در سطح خانواده هم پیام‌ها و آموزههای مهمی دارد که می‌توان به آن‌ها توجه کرد. به طور خلاصه، آیه حجاب در سطح خانواده، بر اهمیت تربیت دینی، ایجاد محیط امن و سالم، تقویت احترام و اعتماد متقابل، حفظ حریم خصوصی، ارائه الگوی مناسب و گفت‌وگو و تفاهم تأکید دارد.
آیه نشان می‌دهد که تربیت دینی و آموزش احکام الهی به اعضای خانواده، به‌ویژه دختران و زنان، از وظایف مهم والدین به ویژه پدر خانواده است. این آموزش‌ها باید به گونه‌ای باشد که افراد با آگاهی و شناخت، به این دستورات عمل کنند. رعایت حجاب در خانواده می‌تواند به ایجاد محیطی امن، سالم و عفیف کمک کند. وقتی اعضای خانواده به پوشش مناسب اهمیت می‌دهند، از بروز بسیاری از آسیب‌های اجتماعی و اخلاقی جلوگیری می‌شود. رعایت حجاب در خانواده می‌تواند به تقویت احترام و اعتماد متقابل بین اعضا کمک کند. وقتی زنان و دختران با پوشش مناسب در جامعه حاضر می‌شوند، مردان خانواده نیز احساس امنیت و آرامش بیشتری خواهند داشت.
حفظ حریم خصوصی: حجاب در خانواده می‌تواند به حفظ حریم خصوصی اعضا کمک کند. وقتی افراد به حدود و حریم‌های یکدیگر احترام می‌گذارند، روابط خانوادگی مستحکم‌تر و پایدارتر خواهد بود. والدین می‌توانند با رعایت حجاب و پوشش مناسب، الگوی خوبی برای فرزندان خود باشند. وقتی فرزندان ببینند که والدین به این مسئله اهمیت می‌دهند، احتمال بیشتری دارد که خود نیز به آن پایبند باشند. در مورد حجاب و پوشش، گفت‌وگو و تفاهم بین اعضای خانواده بسیار مهم است. باید به نظرات و دیدگاه‌های یکدیگر احترام گذاشت و سعی کرد به یک درک مشترک رسید.
آموزه های آیه حجاب در حوزه اجتماعی
آیه حجاب (۵۹ سوره احزاب) در حوزه اجتماعی و فرهنگ عمومی جامعه نیز درس‌ها و پیام‌های مهمی دارد؛ به طور خلاصه، آیه حجاب در حوزه اجتماعی و فرهنگ عمومی جامعه، بر اهمیت امنیت اجتماعی، احترام به حقوق دیگران، حفظ عفت عمومی، کاهش تبعیض ، تقویت هویت اسلامی، مقابله با الگوهای غربی، تنوع فرهنگی و گفتمان سازنده تأکید دارد.
این آیه به طور مستقیم به موضوع امنیت اجتماعی اشاره دارد. پوشش مناسب زنان به عنوان یک عامل بازدارنده در برابر آزار و اذیت و مزاحمت‌ها عمل می‌کند و به ایجاد فضایی امن‌تر برای همه افراد جامعه کمک می‌کند. رعایت حجاب به معنای احترام به حقوق دیگران است.
وقتی زنان با پوشش مناسب در جامعه حاضر می‌شوند، از ایجاد تنش‌ها و تحریکات جنسی جلوگیری می‌کنند و به سلامت اخلاقی جامعه کمک می‌کنند. حجاب به حفظ عفت عمومی و ارزش‌های اخلاقی جامعه کمک می‌کند. این امر باعث می‌شود که جامعه سالم‌تر و پویاتری داشته باشیم. با وجود تصورات نادرست، حجاب می‌تواند به کاهش تبعیض جنسیتی کمک کند. وقتی زنان به دلیل پوشش مناسب از آزار و اذیت در امان باشند، می‌توانند با آسودگی خاطر بیشتری در عرصه‌های مختلف اجتماعی حضور یابند و به توانمندی‌های خود بپردازند. حجاب به عنوان یک نماد فرهنگی و دینی، به تقویت هویت اسلامی در جامعه کمک می‌کند. این امر باعث می‌شود که مسلمانان احساس تعلق و افتخار بیشتری به دین و فرهنگ خود داشته باشند. در دنیای امروز، الگوهای غربی در زمینه پوشش و آرایش به شدت ترویج می‌شوند. حجاب می‌تواند به عنوان یک راهکار برای مقابله با این الگوها و حفظ ارزش‌های اسلامی در جامعه عمل کند.
در یک جامعه اسلامی، باید به تنوع فرهنگی احترام گذاشت. با این حال، این تنوع نباید به معنای نادیده گرفتن ارزش‌های اسلامی و اصول اخلاقی باشد. حجاب می‌تواند به عنوان یک اصل مشترک، وحدت و انسجام جامعه را حفظ کند. در مورد حجاب و پوشش، باید یک گفتمان سازنده و منطقی پرامون منطق قرآن حجاب در جامعه ایجاد شود. باید به نظرات و دیدگاه‌های مختلف احترام گذاشت و سعی کرد به یک درک مشترک در عمل به این آموزه و دستور قرآنی رسید.
پیام آیه حجاب در گستره سیاسی و جهانی
آیه حجاب (۵۹ سوره احزاب) در حوزه سیاسی و در گستره جهانی نیز پیام‌ها و آموزههای قابل توجهی دارد. آیه حجاب در حوزه سیاسی و جهانی، بر اهمیت استقلال فرهنگی، هویت اسلامی در عرصه بین‌المللی، مقابله با اسلام‌هراسی، حقوق بشر، تعامل فرهنگی، قدرت نرم و دیپلماسی عمومی تأکید دارد.
حجاب به عنوان یک نماد فرهنگی و دینی، می‌تواند نمادی از استقلال فرهنگی یک جامعه اسلامی در برابر فرهنگ‌های بیگانه باشد. این امر به ویژه در دنیای امروز که تحت سلطه رسانه‌ها و فرهنگ‌های غربی است، اهمیت زیادی دارد. حجاب می‌تواند به عنوان یک نماد بصری از هویت اسلامی در عرصه بین‌المللی عمل کند. این امر باعث می‌شود که مسلمانان در سراسر جهان احساس تعلق و همبستگی بیشتری به یکدیگر داشته باشند. متاسفانه، در بسیاری از کشورهای غربی، حجاب به عنوان نمادی از عقب‌ماندگی و سرکوب زنان تلقی می‌شود و این امر باعث ایجاد اسلام‌هراسی و تبعیض علیه زنان مسلمان می‌شود. آگاهی‌بخشی در مورد فلسفه و اهداف حجاب می‌تواند به مقابله با این پدیده کمک کند. زنان مسلمان حق دارند که بر اساس اعتقادات دینی خود لباس بپوشند. منع حجاب در برخی از کشورها، نقض حقوق بشر و آزادی‌های اساسی زنان مسلمان است.
حجاب می‌تواند به عنوان یک فرصت برای تعامل فرهنگی بین جوامع مختلف عمل کند. با گفت‌وگو و تبادل نظر در مورد حجاب، می‌توان سوءتفاهم‌ها را برطرف کرد و به درک بهتری از فرهنگ‌ها و ارزش‌های یکدیگر رسید. حجاب می‌تواند به عنوان یک ابزار قدرت نرم برای جوامع اسلامی عمل کند. وقتی زنان مسلمان با افتخار و اعتماد به نفس حجاب خود را حفظ می‌کنند، نشان می‌دهند که ارزش‌های اسلامی همچنان زنده و پویا هستند. دولت‌های اسلامی می‌توانند از طریق دیپلماسی عمومی، به ترویج فرهنگ و ارزش‌های اسلامی، از جمله حجاب، در سطح جهانی بپردازند. این امر می‌تواند به بهبود تصویر اسلام در جهان و افزایش تعاملات فرهنگی کمک کند.
نقش آموزه های حجاب در تمدن اسلامی
آموزههای آیه حجاب (۵۹ سوره احزاب) نقش و تأثیرات عمیقی در شکل‌گیری و تکامل تمدن اسلامی داشته است. به طور خلاصه، تاثیرگذاری در نوع معماری خانه ها، ارتقای جایگاه زن در جامعه، حفظ ارزش‌های خانوادگی، ایجاد یک محیط اخلاقی سالم، و توسعه اقتصادی و اجتکاعی پایدار داشته است:
آموزههای حجاب به طور غیرمستقیم در شکل‌گیری معماری و هنر اسلامی نقش داشته است. برای مثال، طراحی اندرونی و بیرونی خانه‌ها به گونه‌ای بود که حریم خصوصی افراد حفظ می شد، استفاده از نقوش و طرح‌های غیره چهره ای در هنر و معماری، و توجه به پوشش و تزئینات مناسب در اماکن مذهبی، همگی تحت تأثیر آموزههای حجاب و عفت بوده‌اند. آموزههای حجاب در نظام حقوقی و اخلاقی جوامع اسلامی نیز تأثیرگذار بوده است. قوانین مربوط به خانواده، ازدواج، طلاق، و حقوق زنان، همگی تحت تأثیر این آموزه‌ها قرار داشته‌اند. همچنین، تأکید بر عفت، حیا، و دوری از رفتارهای ناشایست در نظام اخلاقی جوامع اسلامی، از جمله تأثیرات آموزههای حجاب است. حجاب در تمدن اسلامی، به معنای محدود کردن زنان نیست، بلکه به معنای حفظ کرامت و ارزش آنان است.
در طول تاریخ تمدن اسلامی، زنان بسیاری در عرصه‌های مختلف علمی، فرهنگی، هنری، و سیاسی نقش‌آفرینی کرده‌اند، بدون آنکه حجاب مانعی برای فعالیت‌های آنان باشد. آموزههای حجاب در سبک زندگی مسلمانان نیز تأثیرگذار بوده است. برای مثال، نوع پوشش، رفتار، و تعاملات اجتماعی افراد، همگی تحت تأثیر این آموزه‌ها قرار داشته است. همچنین، تأکید بر ساده‌زیستی، دوری از تجمل‌گرایی، و توجه به ارزش‌های معنوی، از جمله ویژگی‌های سبک زندگی اسلامی است که تحت تأثیر آموزههای حجاب و عفت قرار دارد. حجاب به عنوان یک عامل مهم در حفظ ارزش‌های خانوادگی و تحکیم بنیان خانواده در جوامع اسلامی نقش داشته است. با رعایت حجاب و عفت، از بروز بسیاری از آسیب‌های اجتماعی و اخلاقی که خانواده را تهدید می‌کند، جلوگیری می‌شود. آموزههای حجاب به ایجاد یک محیط اخلاقی سالم در جامعه کمک می‌کند. با کاهش انگیزه‌های جنسی و دوری از رفتارهای ناشایست، افراد می‌توانند با تمرکز بیشتری به فعالیت‌های علمی، فرهنگی، و اجتماعی خود بپردازند. حفظ ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی، از جمله حجاب و عفت، می‌تواند به رشد و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی پایدار در جوامع اسلامی کمک کند. با کاهش فساد، افزایش اعتماد اجتماعی، و بهبود روابط اقتصادی، می‌توان به یک اقتصاد سالم و پویا دست یافت.
در جمع بندی گفتنی است؛ آموزه‌ی حجاب در ۵۹ سوره احزاب، نه‌تنها به عنوان یک دستور دینی، بلکه به عنوان یک مؤلفه کلیدی در حفظ کرامت انسانی و امنیت اجتماعی زنان در جامعه اسلامی مطرح می‌شود. این آیه، حجاب را به عنوان یک وسیله دفاعی در برابر آزار و اذیت‌ها معرفی می‌کند و تأکید می‌کند که پوشش مناسب به شناسایی و احترام به زنان کمک می‌کند. از این رو، حجاب به عنوان یک عامل بازدارنده، به شکل‌گیری جامعه‌ای امن و عفیف یاری می‌رساند. آموزههای حجاب در خانواده، بر تربیت دینی، احترام متقابل و حفظ حریم خصوصی تأکید دارند و می‌توانند منجر به استحکام روابط خانوادگی شوند. در سطح اجتماعی، حجاب به حفظ عفت عمومی، تقویت هویت اسلامی و کاهش تبعیض جنسیتی کمک می‌کند و به زنان این امکان را می‌دهد که با آسودگی خاطر در عرصه‌های اجتماعی فعال باشند.
در حوزه سیاسی اسلام، حجاب به عنوان نمادی از استقلال فرهنگی و هویت اسلامی عمل می‌کند و می‌تواند به مقابله با اسلام‌هراسی و بهبود تصویر اسلام در سطح بین‌المللی کمک کند. در نهایت، آموزههای حجاب نقش محوری در شکل‌گیری تمدن اسلامی دارند و با ارتقای جایگاه زنان، حفظ ارزش‌های خانوادگی و ایجاد محیطی اخلاقی به توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی کمک می‌نمایند. با توجه به این مباحث، می‌توان نتیجه گرفت که حجاب نه تنها یک الزام دینی، بلکه یک ضرورت اجتماعی است که در راستای حفظ کرامت انسان و امنیت روانی بانوان به کار می‌رود و باید در عمل محترم شمرده شود.
محمدباقر مشکاتی
