پایگاه خبری آستان مقدس حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها| در جهان امروز، بیش از هر زمان دیگری، نیاز به عدالت و قسط و توازن در همه عرصه ها احساس می‌شود. آیه ۲۵ سوره حدید، به زیبایی، تصویری جامع از رسالت الهی در راستای تحقق این امر ارائه می‌دهد. خداوند متعال، پیامبران را با دلایل روشن فرستاد و به همراه آنان، کتاب و میزان (معیار سنجش) را نازل کرد تا مردم به قسط و عدل قیام کنند. خداوند متعال درآیه ۲۵ سوره حدید می فرماید: “لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ” ؛ “ما پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آن‌ها کتاب و ترازو را نازل کردیم تا مردم به عدالت برخیزند. و آهن را نازل کردیم که در آن نیروی شدید و منافعی برای مردم است، تا خدا معلوم کند چه کسی او و پیامبرانش را در نهان یاری می‌کند. همانا خدا نیرومند و شکست‌ناپذیر است”. در این نوشتار، تلاش خواهیم کرد تا با تأملی در این آیه شریفه، به درکی عمیق‌تر از مفهوم عدالت و نقش مسلمان در تحقق آن در عرصه های مختلف دست یابیم.
آموزه‌های محوری فراز نخستین آیه
فراز اول آیه ۲۵ سوره حدید حاوی چند پیام اصلی است که به تبیین رسالت رسولان و اهداف دین و عدالت در جامعه می‌پردازد. این پیام‌ها به شرح زیر هستند: خداوند، پیامبران را برای هدایت بشر ارسال کرده است و این پیامبران با دلایل و نشانه‌های واضح و روشنی آمده‌اند تا مردم بتوانند صدق و راستگویی آنان را هدایت کنند. به همراه پیامبران، کتاب‌های آسمانی نازل شده‌اند که شامل قوم‌های مختلف و پیام‌های الهی هستند. این کتاب‌ها منبعی از دانش، هدایت و دستورالعمل‌های زندگی برای بشر به شمار می‌آیند.
معیار سنجش (میزان) به معنای عدل و قسط است که به عنوان معیار سنجش اعمال و رفتار مردم مطرح شده است. هدف نهایی این است که مردم به سوی عدالت و انصاف حرکت کنند. هدف اصلی از ارسال پیامبران و نازل کردن کتاب‌ها و میزان ها، برقراری عدالت (قسط) در جوامع بشری است. این بخش از آیه نشان‌دهنده اهمیت عدل در زندگی فردی و اجتماعی انسان‌هاست.
پیام های آیه در حوزه های فردی و اجتماعی
فراز نخستین آیه ۲۵ سوره حدید به‌ویژه در سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی، پیام‌ها و درس‌های مهمی دارد که در زیر به آن‌ها پرداخته می‌شود:
پیام‌های فردی: این پیام به فرد یادآوری می‌کند که خداوند برای هدایت انسان‌ها پیامبران را با دلایل روشن فرستاده است. هر فردی باید در جستجوی حق و حقیقت باشد و از آموزه‌های الهی بهره‌مند شود تا در مسیر درست زندگی کند. هر فرد باید به ایجاد عدالت در زندگی خود بپردازد. این عدالت می‌تواند به معنای انصاف در رفتار با خود و دیگران باشد، و بر این اساس انسان‌ها باید در انتخاب‌ها و تصمیم‌گیری‌های خود به قسط و عدل توجه کنند.
پیام‌های خانوادگی: خانواده‌ها باید پایبند به اصول عدالت و انصاف باشند. آموزه‌های دینی به افراد یادآوری می‌کند که در روابط خانوادگی خود (مانند محبت، احترام و تقسیم کار) باید به عدالت و قسط توجه کنند. والدین باید فرزندان خود را به آگاهی از معارف دینی و ارزش‌های انسانی تشویق کنند. تبیین سیره پیامبران و آموزه‌های کتاب‌های آسمانی به فرزندان کمک می‌کند تا در آینده به انسان‌های عادل و متعهد تبدیل شوند.
پیام‌های اجتماعی: در سطح اجتماعی، این پیام به ضرورت عدالت و قسط در روابط اجتماعی اشاره دارد. جامعه باید بر اساس اصول انصاف و عدل ساخته شود تا همه افراد آن احساس امنیت و خوشبختی کنند.نهادهای اجتماعی (همچون دولت، مدارس و سازمان‌های مردم نهاد) باید برای تحقق عدالت اجتماعی و اقتصادی مبنای گزینش خود را بر اساس آموزه‌های الهی قرار دهند. این نهادها می‌توانند نقش مهمی در آموزش و ترویج قسط و انصاف در جامعه ایفا کنند.
این پیام‌ها در سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی، بر اهمیت تحقق عدالت، آگاهی و مسئولیت‌پذیری تأکید دارند و به افراد و جوامع هدایت می‌کنند که در راستای برقراری قسط و تحقق آرمان‌های الهی تلاش کنند.
پیام های آیه در عرصه سیاسی و حکمرانی
فراز اول آیه ۲۵ سوره حدید، در سطح سیاسی و ملی نیز پیام‌های بسیار مهم و کاربردی دارد که می‌تواند مبنای سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های کلان در جوامع اسلامی قرار گیرد. این پیام‌ها به شرح زیر هستند:
آیه نشان می‌دهد که هدف اصلی از ارسال پیامبران و نزول کتب آسمانی، برقراری عدالت (قسط) در جامعه است. در سطح سیاسی، این به آن معناست که حکومت باید بر پایه عدالت بنا شود و عدالت را به عنوان یکی از مهم‌ترین اصول خود قرار دهد. این عدالت شامل توزیع عادلانه ثروت، فرصت‌ها و منابع است. قوانینی که در یک کشور تدوین می‌شوند، باید عادلانه باشند و حقوق همه افراد جامعه را به طور یکسان در نظر بگیرند. از این رو، قانون‌گذاران باید با در نظر گرفتن اصول عدالت و آموزه‌های اسلامی، قوانینی را تصویب کنند که به نفع همه افراد جامعه باشد، نه فقط گروهی خاص. رهبران سیاسی و ملی باید نمونه و الگویی از عدالت و انصاف باشند. آن‌ها باید با رفتار و تصمیمات خود نشان دهند که به عدالت پایبند هستند و منافع مردم را بر منافع شخصی یا گروهی ترجیح می‌دهند.
رهبران باید در برابر مردم مسئولیت‌پذیر باشند و پاسخگوی عملکرد خود باشند. آن‌ها باید به نظرات و خواسته های مردم توجه کنند و در تصمیم‌گیری‌های خود آن‌ها را مد نظر قرار دهند.یک کشور اسلامی باید در سیاست و روابط خارجی خود نیز به اصول عدالت و انصاف پایبند باشد. این شامل رعایت حقوق دیگر کشورها، عدم مداخله در امور داخلی آن‌ها و حل اختلافات از طریق مسالمت‌آمیز است. یک کشور اسلامی باید از مظلومان و ستمدیدگان در سراسر جهان حمایت کند و در برابر ظلم و بی‌عدالتی ایستادگی کند. دولت باید از طریق سیستم آموزش و پرورش و نهاد های آموزشی و تبلیغی دیگر، ارزش‌های اخلاقی و دینی را در جامعه ترویج کند. این شامل آموزش مفاهیم عدالت، انصاف، صداقت، امانت‌داری و مسئولیت‌پذیری است. رسانه‌ها نیز نقش مهمی در ترویج این ارزش‌ها دارند. آن‌ها باید با تولید و پخش برنامه‌های آموزنده و الهام‌بخش، به ارتقای سطح آگاهی و فرهنگ جامعه کمک کنند.
بنابراین، آیه ۲۵ سوره حدید به سیاستمداران و رهبران ملی یادآوری می‌کند که هدف اصلی آن‌ها باید برقراری عدالت و قسط در جامعه باشد و همه سیاست‌ها و برنامه‌ها باید در راستای این هدف قرار گیرند. حکومتی که بر پایه عدالت بنا شود، می‌تواند اعتماد و رضایت مردم را جلب کند و به توسعه و پیشرفت پایدار دست یابد.
مقاومت و مبارزه برای حق و عدالت
فراز اول آیه ۲۵ سوره حدید در عرصه مقاومت اسلامی و مبارزه با صهیونیسم و استکبار جهانی، پیامی قدرتمند و راهگشا دارد. پیام اصلی این آیه در این زمینه، تأکید بر عدالت، مبارزه با ظلم و استبداد، و پیروزی نهایی حق بر باطل است. این پیام را می‌توان در چندین محور خلاصه کرد:
مشروعیت مبارزه با ظلم و ستم، قرآنی است؛ آیه با اشاره به فرستاده شدن پیامبران برای برقراری قسط و عدل، مشروعیت مبارزه با ظلم و ستم را تأیید می‌کند. صهیونیسم و استکبار جهانی به عنوان نمادهای ظلم و ستم در جهان معاصر، مورد مذمت این آیه قرار می‌گیرند و مقاومت اسلامی در مقابل آن‌ها، نه تنها مشروع بلکه واجب و ضروری جلوه داده می‌شود. به وعده پیروزی حق بر باطل اطمنان شود؛ آیه به پیروزی نهایی حق بر باطل اشاره دارد. این وعده، مقاومت اسلامی را در مبارزه با صهیونیسم و استکبار جهانی، با امید و انگیزه بیشتر همراه می‌کند. مبارزه ممکن است طولانی و دشوار باشد، اما پیروزی نهایی متعلق به جبهه حق و عدالت است.
عدالت و قسط در مبارزه درک و رعایت شود؛ مبارزه با صهیونیسم و استکبار جهانی، فقط یک مبارزه نظامی یا سیاسی نیست، بلکه یک مبارزه برای برقراری عدالت و قسط در جهان است. مقاومت اسلامی باید بر پایه اصول عدالت و اخلاق بنا شود و از هرگونه ظلم و ستم دوری کند. پیروزی واقعی، برقراری عدالت و آزادی در سرزمین‌های اشغالی و جهان است. نقش هدایت الهی در مبارزه در نظر گرفته شود؛ آیه به هدایت الهی و نقش پیامبران در راهنمایی انسان‌ها به سوی عدالت اشاره می‌کند. در مبارزه با صهیونیسم و استکبار جهانی، توجه به آموزه‌های دینی و هدایت الهی، ضروری است.
مقاومت اسلامی باید از آموزه‌های دینی و ارزش‌های اخلاقی الهام بگیرد. مبارزه به عنوان یک فریضه دینی و انسانی تلقی گردد؛ با توجه به مظالمی که صهیونیسم و استکبار جهانی بر ملت‌های مسلمان و دیگر ملت‌های مظلوم روا می‌دارند، مبارزه با آن‌ها نه فقط یک وظیفه سیاسی، بلکه یک فریضه دینی و انسانی است. همه مسلمانان و انسان‌های آزاده در جهان، مسئولیت دارند در برابر این ظلم‌ها سکوت نکنند و برای برقراری عدالت و آزادی تلاش کنند.
در نهایت، فراز اول آیه ۲۵ سوره حدید، به مقاومت اسلامی و مبارزه با صهیونیسم و استکبار جهانی مشروعیت می‌بخشد و به آن امید و انگیزه می‌دهد. این آیه، مقاومت را یک مبارزه برای برقراری عدالت و آزادی در جهان معرفی می‌کند و به پیروزی نهایی حق بر باطل امیدوار می‌کند.
فرهنگ انتظار و زمینه سازی حکومت عدل جهانی
فراز اول آیه‌ی ۲۵ سوره حدید، با تأکید بر ارسال پیامبران برای برقراری قسط و عدل، پیامی عمیق و راهگشا در ارتباط با فرهنگ انتظار فعال و زمینه‌سازی ظهور امام زمان (عج) دارد. پیام اصلی این آیه در این زمینه، تأکید بر نقش فعالانه‌ی منتظران در ایجاد شرایط ظهور و برقراری عدالت جهانی است. این پیام را می‌توان در چند محور خلاصه کرد:
آیه به جای انتظار منفعل و بی‌تفاوت، به انتظار فعال و همراه با تلاش و کوشش اشاره دارد. منتظران امام زمان (عج) نباید به طور منفعل منتظر ظهور باشند، بلکه باید با تلاش و کوشش خود در زمینه‌سازی ظهور سهیم باشند. این تلاش شامل ایجاد جامعه‌ی عادلانه، مبارزه با ظلم و ستم، و گسترش معارف اسلامی است. برقراری عدل، زمینه ساز ظهور است. آیه با تأکید بر “قسط” به اهمیت برقراری عدل و انصاف در جامعه اشاره می‌کند. این عدل پیش‌نیاز ظهور امام زمان (عج) است.
منتظران باید با تلاش خود در ایجاد جامعه‌ای عادلانه کوشش کنند تا زمینه برای ظهور او فراهم شود. آیه به ارسال پیامبران برای برقراری عدل اشاره می‌کند که این مبارزه با ظلم و ستم را نیز در بر می‌گیرد. منتظران باید با ظلم و ستم مبارزه کنند و در راه برقراری عدالت کوشش نمایند. این مبارزه ممکن است در سطح فردی، اجتماعی، و یا حتی بین‌المللی باشد. خودسازی و تهذیب نفس، از مهم‌ترین وظایف منتظران است. برقراری عدل فقط در سطح اجتماعی نیست، بلکه خودسازی و تهذیب نفس نیز نقش بسیار مهمی دارد. منتظران باید با بهبود اخلاق و رفتار خود، در ایجاد جامعه‌ای پاک و عادلانه سهیم باشند. درک صحیح از شخصیت امام زمان (عج) و آموزه‌های دینی برای عمل به انتظار فعال ضروری است. این شناخت به منتظران کمک می‌کند تا نقش خود را به درستی ایفا کنند و در زمینه‌سازی ظهور او موفق باشند.
در مجموع، فراز اول آیه‌ی ۲۵ سوره حدید، انتظار را فعالیتی پویا و همراه با تلاش و کوشش معرفی می‌کند. منتظران امام زمان (عج) باید با تلاش برای برقراری عدالت، مبارزه با ظلم، و خودسازی در زمینه‌سازی ظهور او نقش فعالی ایفا کنند. این آیه، به منتظران امید و انگیزه‌ی زیادی می‌بخشد و به آن‌ها یادآوری می‌کند که نقش مهمی در سرنوشت جهان دارند.
محمدباقر مشکاتی
