پایگاه خبری آستان مقدس حضرت معصومه علیهاالسلام: حقوق بشر؛ کلمه یا ترکیبی است که در دهه اخیر بسیار پرکاربرد گشته است. برای آشنایی بیشتر با این مفهوم بهتر است به تعریف واژه «حق» کمی توجه کنیم.
واژه «حق» در اصطلاح در معانی مختلفی همچون «اصل و پایه، عدل، حقیقت، واقعیت، اعتقاد» و معانی مشابه آن به کار رفته است
با یک نگاه کلی به این معانی می‌توان به‌نوعی ملازمت بین «حق» و «عدل» و «حقیقت» رسید. یعنی هرجا که پای حق به میان می‌آید باید در همان‌جا به سراغ جاری شدن عدل و انصاف بود. واژه «بشر» هم که به‌صورت مطلق تمام فرزندان «آدم ابوالبشر» را دربر می‌گیرد.
حال با کنار هم قرار دادن این دو واژه برداشت می‌شود که هر جا سخن از حقوق بشر است بالملازمه سخن از احقاق حق یک انسان نیز هست. طبق تعریف «منشور حقوق بشر سازمان ملل» نیز چیزی قریب به همین تعریف -با جزئیات بیشتر- تائید می‌شود بااین‌وجود باید انتظار داشته باشیم که داعیه‌داران حقوق بشر در صف عدالت پیشتاز باشند؛ اینجاست که معادلات برهم می‌ریزد.
ما در تعریف حقوق بشر می‌خوانیم که «تمام ابنای بشر آزاد آفریده‌شده‌اند و باید با آن‌ها با عدالت رفتار شود…» یا اینکه «هیچ‌کس نمی‌بایست مورد شکنجه یا بی‌رحمی و آزار، یا تحت مجازات غیرانسانی و یا رفتاری قرارگیرد که منجر به تنزل مقام انسانی وی گردد» و در تعریف اصطلاحی «حق» نیز دانستیم که حق به معنای تطابق یک فعل با واقع است. اما زمانی که این دو مقدمه را کنار هم قرار می‌دهیم با آن چیزی که در واقعیت اتفاق افتاده و می‌افتد متفاوت است و این تفاوت به حدی است که گاه از شدت بی‌عدالتی لبخندی تلخ بر لبان انسان خشک می‌شود.
یکی از این داعیه‌داران همیشه در صحنه، کشور امریکاست. کشوری که سال‌هاست هرجا حرفی از حقوق بشر پیش می آید یک‌سر ماجراست اما وقتی خوب به موضوع دقت می‌کنیم متوجه می‌شویم که حقوق بشر تنها بهانه ایست برای مداخله در اموری که منافع سیاسی-اقتصادی امریکا را در محل موردنظر تضمین می‌کند.
یکی از مکان‌ها و زمان‌هایی که این مداخلات بیشترین نمود را داشته است در مواردی است که منافع امریکا در مواجهه با جمهوری اسلامی ایران به خطر افتاده باشد و در این موارد یکی از تأثیرگذارترین برهه‌ها، جنگ تحمیلی عراق علیه ایران با تحریک مستقیم کشورهایی همچون امریکا و انگلیس است. در طول مدت جنگ عراق و ایران بارها و بارها مفهوم «حقوق بشر» به سخره گرفته شد. یکی از بزرگ‌ترین فجایع تاریخ جنگ تحمیلی ماجرای بمباران شیمیایی شهر حلبچه است. بمبارانی که به کشته شدن بیش از ۵۰۰۰ تن از مردم حلبچه و باقی ماندن اثرات آن تا سال‌ها انجامید.
آری؛ در یک حمله به یک شهر غیرنظامی و در عین بی‌رحمی با استفاده از بدترین سلاح‌های شیمیایی، بیش از ۵۰۰۰نفر انسان بی‌گناه به‌یک‌باره جان خود را از دست می‌دهند اما هیچ صدایی از مدعیان حقوق بشر بیرون نمی‌آید؛ همان مدعیانی که اگر در یکجای دنیا کسی مجرمان امنیتی کشورش را حبس کند در بوق و کرنا می‌کنند که «کجایید اهل عالم! مردمی بی‌گناه اسیر یک حکومت ظالم شده‌اند» اما در چنین اتفاقاتی سکوت را ترجیح می‌دهند.
این نمونه ایست از برخوردهای ناعادلانه جهانی با یک حقیقت مسلّم به نام «حق انسان».
*این سلسله مباحث با عنوان «حق انسان» و پیرامون موارد ادعای حقوق بشر توسط کشورهای مدعی را بررسی خواهد کرد. در یادداشت بعدی به تطبیق این موارد با حوادث تاریخی خواهد پرداخت.
میلاد اسماعیل زاد
