به گزارش پایگاه خبری آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها، حجت الاسلام مهدی صبوحی، در نخستین نشست تخصصی عقیله بنی هاشم در آستان حضرت معصومه سلام الله علیها با اشاره به اینکه در تاریخ مطالب زیادی در مورد زندگی حضرت زینب سلام الله علیها قبل از حضور در کربلا وجود ندارد، گفت: اگر بخواهیم مطالب پیرامون شخصیت حضرت زینب سلام الله علیها را طول تاریخ جمع آوری کرده و مورد نگارش قرار دهیم، میزان این مطالب به ۲۰ صفحه هم نمی رسد.
* ولادت حضرت زینب سلام الله علیها و نقل های تاریخی آن
وی با بیان اینکه در مورد تاریخ ولادت حضرت زینب سلام الله علیهامیان مورخان و نویسندگان اجماع دقیقی وجود ندارد، تصریح کرد: بنابر قول مشهور حضرت زینب سلام الله علیها در پنجم جمادی الاول سال ششم هجری ولادت یافته‌اند و در هنگام حضور در کربلا ۵۵ سال سن داشتند.
کارشناس تاریخ اسلام با تأکید بر اینکه در این میان بعضی از مورخان که در مورد حضرت زینب سلام الله علیها کتاب نوشته‌اند مانند عایشه بنت الشاطی که کتاب «زینب قهرمان کربلا» را نوشته است، برای اینکه ماجرای آتش زدن درب خانه حضرت فاطمه سلام الله علیها و شهادت ایشان رادر تاریخ بپوشاند در کتابش حضرت زینب سلام الله علیها را بعد از حضرت محسن(ع) چهارمین فرزند خانواده حضرت زهرا سلام الله علیها قلمداد کرده است، افزود: این نویسنده اهل سنت در کتابش بیان می‌کند که خداوند پس از اینکه حضرت محسن(ع) را به حضرت زهرا سلام الله علیها داد چون خداوند در تقدیر این فرزند زندگی قرار نداده بود بعد از این فرزند حضرت زینب سلام الله علیها را به حضرت علی علیه السلام و حضرت زهرا سلام الله علیها داد که به این ترتیب می‌بینیم که این نویسنده با بیان این مطلب و جابه جا کردن جایگاه حضرت زینب سلام الله علیها از فرزند سوم خانواده به فرزند چهارم به دنبال پنهان کردن ماجرای شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها بوده است؛ در حالی که حضرت زینب سلام الله علیها فرزند سوم، حضرت ام کلثوم فرزند چهارم و حضرت محسن فرزند پنجم هستند
حجت الاسلام صبوحی ادامه داد: زینب به معنای « زین اب» یعنی زینت پدر بوده و در کتاب‌های لغت دیگری معنایی که برای زینب ذکر شده عنوان یک گل است.
وی با تأکید بر اینکه همچنین در نقل های تاریخی در مورد کنیه حضرت زینب سلام الله علیها اختلاف وجود دارد و بعضی از نقل ها کنیه ایشان را ام کلثوم می‌دانند در حالی که نام خواهر دیگر حضرت زینب سلام الله علیها ام کلثوم است، گفت: در این مورد چهار نظر وجود دارد که دسته اول ام کلثوم را کنیه حضرت دانسته اند، دسته دوم نام دوم ایشان را ام کلثوم می‌دانند و دسته سوم اشتباه مورخان را در نگارش علت این عامل دانسته اند و در چهارمین نظر هم بیان کرده‌اند که چون در تاریخ ظلم هایی اتفاق افتاده که ما علت آن را نمی‌دانیم؛ بنابراین می‌پذیریم که در تاریخ مراد از ام کلثوم همان حضرت زینب سلام الله علیها است و البته باید دقت داشته که نظر دوم که بیان می‌کند که نام دوم ایشان ام کلثوم بود نیز بعید به نظر می سد چون از لحاظ عقلی امکان این موضوع ممکن نیست.
استاد حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه در مورد لقب حضرت زینب سلام الله علیها یعنی عقیله نیز باید دقت کرد که عقیله از کلمه عقل گرفته شده و به معنای کسی است که از نظر عقلی در نهایت کمال بوده و به عبارت دیگر کاری نمی‌کند و قدمی برنمی‌دارد الا با محوریت عقل و حرفی نمی‌زند مگر با محوریت عقل و جایی نمی‌رود مگر اینکه از نظر عقلی آن مکان را مورد بررسی قرار داده باشد.
حجت الاسلام صبوحی با اشاره به اینکه نامگذاری اهل بیت(ع) متناسب با‌شخصیت های ذاتی کودک است،گفت: انتخاب لقب عقیله بنی هاشم برای حضرت زینب سلام الله علیها نشان دهنده جریان عقل مداری و عقل محوری ایشان در طول زندگی و در جریان واقعه عاشورا است.
* ازدواج حضرت زینب سلام الله علیها
وی با تأکید بر اینکه بسیاری از منابع تاریخی در مورد سال ازدواج حضرت زینب سلام الله علیها چیزی بیان نشده، اظهار کرد: بعضی از منابع حوالی سال ۱۶ یا ۱۷هجری را سال ازدواج حضرت زینب سلام الله علیها ذکر کرده‌اند و بیان شده که ایشان با عبدالله جعفر ازدواج کرده اند.
سخنران حرم حضرت معصومه سلام الله علیها افزود: عبدالله جعفر پسر عموی حضرت زینب سلام الله علیها یعنی پسر جعفر بن ابیطالب است که به دستور رسول خدا(ص) با عده‌ای از مسلمانان به حبشه هجرت کرد و جعفر بن ابیطالب کسی که در جنگ موته به شهادت رسید و بنابر نقل، یکی از سرهایی که طول تاریخ بریده اند به غیر سر اباعبدالله حسین علیه السلام و حضرت یحیی علیه السلام که سخن گفته و قرآن تلاوت کرده سر جعفر بن ابیطالب است.
وی افزود: از جمله شهدایی که رسول خدا(ص) بر درب خانه ایشان رفته و به خانواده ایشان تسلیت گفتند خانواده جعفر بن بی ابیطالب علیه السلام هستند و توجه به این نکته لازم است که همسر جعفر بن ابیطالب نیز اسماء بنت امیس از بانوان فاضله در تاریخ اسلام است.
سخنران حرم حضرت معصومه سلام الله علیها با اشاره به اینکه نقل ها بیان شده که یک روز رسول خدا(ص) بر عبدالله جعفر وارد شدند و در حالی که اباعبدالله مشغول معامله بود برای او دعا کردند، گفت: از عبدالله جعفر نقل شده که پس از دعای رسول خدا(ص) کار و کسب او برکت گرفت به گونه‌ای که عبدالله در زمان ازدواج با حضرت زینب سلام الله علیها از مردان متمول مدینه بود.
حجت الاسلام صبوحی تصریح کرد: عده‌ای علت عدم حضور عبدالله را در کربلا ترسو بودن او عنوان می‌کنند در حالی که در تاریخ بیان شده که روزی عبدالله بر معاویه وارد شد معاویه او را احترام کرد در حالی که عمروعاص شروع به توهین به حضرت علی علیه السلام در حضور عبدالله کرد و عبدالله بلند شد و به حمایت از حضرت علی علیه السلام ایستاد و به معاویه گفت که تو چطور اجازه می دهی که پسر زنی بدکار به حضرت علی علیه السلام توهین کند که معاویه به عبدالله پاسخ داد که ای عبدالله بنشین که تو سرور بنی هاشمی که باز عبدالله جعفر در پاسخ او گفت که باز به دنبال فتنه گری هستی زیرا که سرور بنی هاسم حسن و حسین علیهم السلام هستند که این موضوع نشان می‌دهد بر خلاف حرف‌هایی که بیان می‌شود، عبدالله بن جعفر انسانی ترسو نبوده بلکه انسانی شجاع و وارسته است که این عمل را انجام داده است.
وی ادامه داد: همچنین در نقل های تاریخی بیان شده که زمانی که به خواستگاری دختر حضرت زینب سلام الله علیها برای یزید آمده بودند عبدالله در پاسخ آن‌ها گفت که بزرگ‌تر فرزندان من امام حسین علیه السلام است که این موضوع نشان از اوج مَحبت عبدالله به امام حسین علیه السلام دارد.
* علت عدم حضور عبدالله جعفر همسر حضرت زینب سلام الله علیها در کربلا
سخنران حرم حضرت معصومه سلام الله علیها اظهار کرد: در مورد اینکه چرا عبدالله جعفر در کربلا حضور نداشته نقل های بسیاری وجود دارد که دارای مخالف و موافق است اما عمده ترین نقل هایی که برای عدم حضور او در کربلا ذکر می شود، بیماری، نابینا شدن، کهولت سن و ضعف جسمانی، رفتن به سفر و نبودن و در مدینه و همچنین زندانی شدن به دست خلیفه است.
وی افزود: همچنین نقل دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که امام حسین علیه السلام برای اینکه خط اصیل اسلام را در مدینه حفظ کنند بزرگانی با نفوذ از خاندان پیامبر(ص) و بنی هاشم از جمله محمد بن حنفیه و عبدالله جعفر را در این شهر گذاشتند تا محافظ خط اسلام اصیل باشند اما آنچه که به نظر می‌رسد این است که باید عبدالله زندانی شده باشد که نتوانسته در کربلا حاضر شود که البته در این زمینه در کتب تاریخی نقلی بیان نشده است ولی آنچه که قابل تأمل است این است که عبدالله جعفر به هر دلیلی توان حرکت برای همراهی امام حسین علیه السلام و حضور در کربلا را نداشته است.
* مدفن های حضرت زینب سلام الله علیها در اقوال تاریخی
حجت الاسلام صبوحی با اشاره به محل وفات و رحلت حضرت زینب سلام الله علیها گفت: بر مبنای مستندات تاریخی حضرت زینب سلام الله علیها در ۱۵ شعبان سال ۶۲هجری وفات کرده‌اند یعنی یکسال و نیم بعد از واقعه عاشورا رحلت فرمودند، اظهار کرد: در مورد علت وفات حضرت زینب سلام الله علیها داغ ها و مصایبی که بر ایشان وارد شده یکی از علل رحلت ایشان بوده است.
وی با اشاره به اینکه در مورد محل تدفین حضرت زینب سلام الله علیها اختلاف نظر وجود دارد و عده‌ای محل تدفین ایشان را سوریه، عده‌ای مصر و عده‌ای مدینه می‌دانند ادامه داد: نقل اول بیان می‌کند که چون ایشان در مدینه رحلت فرموده اند در همان مدینه و در قبرستان بقیع دفن شده‌اند که دلیل آن هم این است که حضرت زینب سلام الله علیها بعد از واقعه عاشورا با کاروان به مدینه آمدند اما دلیل متقنی بر اینکه ایشان مدینه را ترک کرده بودند نداریم و این موضوع را امین عاملی در دایرت المعارف« اعیان شیعه» خود ذکر می کند.
سخنران حرم حضرت معصومه سلام الله علیها اظهار کرد: در مورد رد این دلیل باید دقت کرد که اگر مدفن ایشان در بقیع بود باید مقبره ای به نام ایشان منتسب می‌شد که در این زمینه در مورد بقیع دلیلی وجود ندارد و همچنین نمی‌شود که شخصیتی به بزرگی حضرت زینب سلام الله علیها را بدون تشییع جنازه دفن کرد و اضافه بر این بیان نشده که ائمه(ع) به زیارت مقبره حضرت زینب سلام الله علیها در بقیع رفته باشند و همچنین از ائمه(ع) برای ایشان در بقیع نقلی مبنی بر وجود مقبره وجود ندارد و باید یادآور شد که امین عاملی در حال حاضر در حرم حضرت زینب سلام الله علیها و در سوریه دفن شده حال چطور ممکن است که عالمی به این بزرگی در مقبره بانویی مجهول النسب دفن شده باشد.
حجت الاسلام صبوحی افزود: در مورد تدفین حضرت زینب سلام الله علیها در سوریه و مصر نیز دلایل قوی‌تر وجود دارد که در مورد دفن حضرت زینب سلام الله علیها در سوریه بیان شده که چون در مدینه قحطی شده بود و عبدالله جعفر در دمشق باغی داشت برای نجات از قحطی با خانواده خود عازم دمشق شد که در اینجا باید به این نکته دقت کرد که از آن جایی که خانواده پیامبر(ص) دلسوز مردم بودند چطور می‌شود که حضرت زینب سلام الله علیها و همسرشان به این دلیل مدینه را ترک کرده باشند.
وی تصریح کرد: دومین دلیلی که می‌توان در رد این موضوع یعنی هجرت حضرت زینب سلام الله علیها به دمشق بیان کرد این است که در کتب تاریخی نقلی مبنی بر قحطی در مدینه وجود ندارد.
سخنران حرم حضرت معصومه سلام الله علیها ادامه داد: همچنین علامه قزوینی بیان می‌کنند که در حفاری که در شام و در حرم حضرت زینب سلام الله علیها انجام شد به تخته سنگی رسیدند که بر روی آن نوشته شده بود که «این آرامگاه زینب صغری دختر فاطمه و حضرت علی علیه السلام است» که بر همین اساس می‌توان به این نتیجه رسید که آرامگاه حضرت زینب سلام الله علیها در شام نیست بلکه آرامگاه خواهر ایشان یعنی حضرت ام کلثوم(ع) در شام است که البته این دلیل هم را می‌توان رد کرد چون ممکن است چند نفر در یک مکان دفن شوند.
حجت الاسلام صبوحی تصریح کرد: همچنین دلیل دیگری که رد سوریه به عنوان مدفن حضرت زینب سلام الله علیها وجود دارد این است که با توجه به مصیبت هایی که در شام و توسط مردم شام به حضرت وارد شد معقول به نظر نمی‌رسد که حضرت حتی به خاطر قحطی بخواهد وارد این شهر شود چرا که مصیبت های وارد شده بر انسان در یک مکان موجب تنفر انسان از آن مکان می شود.
* اقوالی که در خصوص مقبره حضرت زینب سلام الله علیها در مصر وجود دارد
وی افزود:یحیى بن حسن حسینى عبیدلى اعرجى در کتاب اخبار زینبیات در مورد مدفن حضرت زینب سلام الله علیها در مصر بیان می‌کند که حضرت زینب سلام الله علیها وقتی به مدینه آمد در مدینه خفقان بود و حضرت زینب سلام الله علیها پیرامون واقعه عاشورا برای مردم بیدارگری می‌کرد همین موضوع موجب شد که ایشان را از مدینه تبعید کرده و از ایشان بخواهند که به جایی به غیر از مدینه نقل مکان کنند که حضرت زینب سلام الله علیها مجبور به ترک مدینه شده و به مصر رفتند و در این زمینه عبیدلی اعرجی به شکلی دقیق شواهد تاریخی بیان کرده است و همچنین از آن جایی که واقعه حره در مدینه اتفاق افتاده بود نامی از ایشان و همسرشان در واقعه حره نیست به همین دلیل ایشان نمی توانستند در آن زمان در مدینه حضور داشته و باید به جای دیگری رفته بودند.
سخنران حرم حضرت معصومه سلام الله علیها ادامه داد: در رد این موضوع بیان شده که والی مصر به استقبال حضرت زینب سلام الله علیها آمده است و ایشان را به کاخ خود برده است؛ در حالی که والی مصر از دشمنان قسم خورده حضرت علی علیه السلام بوده، که باید در اینجا بیان کرد که این موضوع چندان عجیب نیست زیرا ممکن است والی مصر به دستور خلیفه این کار را کرده باشد همانطور که در ماجرای نعمان بن بشیر به این شکل بوده و والی برای اینکه از فعالیت حضرت زینب سلام الله علیها جلوگیری کرده ایشان را به قصر و منزل خود برد که تحت نظر باشد بنابراین قولی که مقبره حضرت زینب سلام الله علیها در مصر باشد قوی‌تر به نظر می‌رسد و عده‌ای از بزرگان بیان کرده‌اند که به زیارت آرامگاه حضرت زینب سلام الله علیها در مصر رفته‌اند که در اینجا توجه به این نکته لازم است که برای اهل بیت(ع) زمان و مکان معنایی دارد و این بزرگواران در هر کجا که باشند از مؤمنان دستگیری می کنند.
