پایگاه خبری آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها، قیام ۱۹ دی مردم قم، یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران و نقطه عطفی در مسیر اوج گیری انقلاب اسلامی به شمار می‌رود. این قیام، با واکنش به توهین به مرجعیت دینی و رهبری امام خمینی (ره)، جرقه‌ای شد که گفتمان حماسی انقلاب اسلامی را در سراسر ایران شعله‌ور ساخت. با توجه به اهمیت قیام ۱۹ دی، هر ساله مراسم گرامیداشت این روز در سراسر کشور برگزار می‌شود و مردم انقلابی و با بصیرت شهر مقدس قم با حضور در محضر رهبر معظم انقلاب اسلامی، یاد شهدای این قیام را گرامی می دارند و با آرمان‌های انقلاب اسلامی و ولایت فقیه، تجدید میثاق می‌کنند.
بی تردید قیام ۱۹ دی ۱۳۵۶ مردم قم، صرفاً یک اعتراض سیاسی نبود، بلکه یک جنبش فرهنگی گسترده بود که ریشه در ارزش‌های اسلامی و هویتی مردم ایران داشت. در تعریف «مقاومت فرهنگی» گفته می شود که این نوع مقاومت به معنای تلاش آگاهانه و سازمان‌یافته‌ای است که گروه‌ها یا جوامع برای حفظ هویت، ارزش‌ها و باورهای دینی و فرهنگی خود در برابر فرهنگ‌های غالب یا تحمیلی از سوی عوامل داخلی یا بیگانه انجام می‌دهند. بر این اساس قطعاً می‌توان قیام ۱۹ دی مردم قم و آغاز حرکت عظیم مردم ایران در سرعت بخشی به پیروزی انقلاب اسلامی را “مقاومت فرهنگی در مقابله با استبداد و استکبار جهانی” نامید. در این نوشتار ابتدا از جهات و زوایای مختلفی این حرکت مردمی را به عنوان یک “مقاومت فرهنگی” و گفتمان مبارزاتی و جهادی غیرنظامی بررسی و بازشناسی می کنیم: دفاع از هویت دینی: توهین به مرجعیت شیعه و رهبری امام خمینی (ره) در واقع حمله به هویت دینی مردم ایران بود. قیام ۱۹ دی، پاسخی به این حمله بود و نشان داد که مردم ایران به ارزش‌های دینی خود بسیار پایبند هستند. جرقه اصلی این قیام، توهین به مرجعیت شیعه و رهبری امام خمینی (ره) بود که به عنوان نمادهای فرهنگی و دینی مردم ایران شناخته می‌شدند. این توهین، نه تنها یک اهانت شخصی، بلکه یک حمله به مقدسات و هویت و ارزش‌های دینی مردم بود و به همین دلیل واکنش شدید آن‌ها را برانگیخت.
بیداری فرهنگی: قیام ۱۹ دی، باعث بیداری فرهنگی گسترده‌ای در میان مردم ایران شد. مردم با شرکت در این قیام، نشان دادند که به هویت فرهنگی و دینی خود پایبند هستند و حاضرند برای دفاع از آن جان فدا کنند. مبارزه با فرهنگ غرب‌گرایی: رژیم پهلوی سعی داشت فرهنگ غربی را در ایران ترویج کند و ارزش‌های اسلامی و ایرانی را تضعیف کند. قیام ۱۹ دی، یک واکنش مستقیم به این تلاش‌ها بود و نشان داد که مردم ایران به فرهنگ اصیل خود پایبند هستند و حاضر نیستند هویت خود را به فرهنگ بیگانه‌ای بفروشند.
ایجاد یک گفتمان جدید: قیام ۱۹ دی، یک گفتمان جدید مبتنی بر ارزش‌های اسلامی و ایرانی را در جامعه ایجاد کرد. این گفتمان، بر استقلال، آزادی، عدالت و مبارزه با استکبار تأکید داشت و به سرعت در سراسر کشور گسترش یافت.
تاکید بر استقلال فرهنگی: قیام ۱۹ دی، نشان داد که مردم ایران به استقلال فرهنگی خود اهمیت می‌دهند و حاضر نیستند تحت سلطه فرهنگ بیگانه قرار بگیرند.
مقاومت در برابر همسان‌سازی فرهنگی: رژیم پهلوی سعی داشت مردم ایران را با فرهنگ غربی همسان‌سازی کند. قیام ۱۹ دی، این تلاش‌ها را ناکام گذاشت و نشان داد که هویت فرهنگی ایرانی، ریشه‌های عمیقی دارد و به راحتی از بین نمی‌رود.
توجه به نقش روحانیت: روحانیت شیعه در ایران، همواره نقش مهمی در حفظ و ترویج فرهنگ اسلامی داشته است. قیام ۱۹ دی، نشان داد که روحانیت یک نیروی تاثیرگذار در جامعه است و می‌تواند مردم را در برابر تهدیدات فرهنگی هدایت کند.
بنابراین، قیام ۱۹ دی نه تنها یک نقطه عطف در تاریخ سیاسی ایران، بلکه یک نقطه عطف در تاریخ مقاومت فرهنگی ایران نیز محسوب می‌شود. این قیام، نشان داد که صاحبان و طرفداران فرهنگ اسلامی و هویت ملی، می‌تواند به عنوان یک نیروی قدرتمند در برابر استبداد و استکبار عمل کند.
قیام ۱۹ دی، باعث بیداری ملی و فرهنگی در ایران شد و مردم را به هویت و ارزش‌های خود آگاه‌تر کرد. این قیام، روحیه مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم و استکبار را در مردم تقویت کرد. قیام ۱۹ دی، به عنوان یک الگو برای سایر ملت‌هایی که در تلاش برای حفظ هویت فرهنگی خود هستند، مطرح شد. در عصر جهانی‌شدن و نفوذ فرهنگ‌های بیگانه، مطالعه زمینه ها، ابعاد، آثار و دستاوردها، درس ها و عبرت های قیام ۱۹ دی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این قیام به ما می‌آموزد که حفظ هویت فرهنگی و دینی یک وظیفه ملی است. مقاومت در برابر سلطه فرهنگی ممکن است دشوار باشد، اما با اراده و همدلی مردم می‌توان به پیروزی رسید. ارزش‌های دینی و ملی می‌توانند به عنوان یک عنصر اثرگذار در برابر استبداد و استکبار عمل کنند.
قیام ۱۹ دی؛ الگوی مقاومت فرهنگی در جهان اسلام
قیام ۱۹ دی مردم قم می‌تواند الگویی الهام‌بخش برای مردم دیگر کشورهای اسلامی باشد. این قیام، نه تنها در ایران، بلکه در سراسر جهان اسلام، به عنوان نمادی از مقاومت در برابر استبداد، استعمار و فرهنگ بیگانه شناخته می‌شود. قیام ۱۹ دی مردم قم در زمینه های زیادی می تواند الهام‌بخش باشد:
دفاع از هویت اسلامی: قیام ۱۹ دی، در اصل دفاعی از هویت اسلامی و ارزش‌های دینی مردم ایران بود. این نشان می‌دهد که اسلام می‌تواند نیروی محرکه‌ای قدرتمند برای مبارزه با ظلم و استبداد و استکبار در سراسر جهان باشد.
مقاومت در برابر استعمار فرهنگی: رژیم پهلوی سعی داشت با ترویج فرهنگ غرب، هویت اسلامی مردم ایران را تضعیف کند. قیام ۱۹ دی، پاسخی به این تلاش‌ها بود و نشان داد که می‌توان در برابر استعمار فرهنگی ایستادگی کرد. سایر ملت های مسلمان تحت سلطه همه جانبه، با الهام از مقاومت فرهنگی مردم ایران می توانند از ارزش های دینی و ملی خود دفاع کنند و به استقلال فرهنگی برسند.
وحدت و همبستگی ملی: قیام ۱۹ دی، با وجود تفاوت‌های قومی و طبقاتی، مردم ایران را متحد کرد. این نشان می‌دهد که وحدت و همبستگی، کلید پیروزی در هر مبارزه‌ای است. ظفرمندی مردم ایران در این عرصه نیز، الهام بخش سایر ملت های مسلمان است.
نقش روحانیت: روحانیت شیعه در ایران، نقش مهمی در هدایت مردم و ایجاد وحدت ملی داشت. این نشان می‌دهد که روحانیت می‌تواند نقش مهمی در هدایت مبارزات اسلامی ایفا کند. محور قراردادن پیشوایان دینی با بصیرت و دشمن شناس در جهان اسلام، با الهام از الگوی ایران اسلامی، رمز رهایی از سلطه فرهنگی غرب در ممالک اسلامی است.
پیروزی در برابر قدرت‌های بزرگ: پیروزی انقلاب اسلامی، نشان داد که حتی یک ملت کوچک نیز می‌تواند با تکیه بر ایمان و وحدت، بر قدرت‌های بزرگ غلبه کند. ملت های مسلمان و مظلوم جهان اسلام می توانند از تجربه‌ی تکیه بر قدرت ایمان و مقاومت فرهنگی مردم انقلابی ایران، بهره بگیرند.
بسیاری از کشورهای اسلامی با مشکلاتی مانند استبداد، فساد، فقر و دخالت بیگانگان روبرو هستند.کشورهای اسلامی، ارزش‌های مشترکی مانند ایمان به خدا و اصول اسلام، عدالت، آزادی و برادری دارند. کشورهای اسلامی با تهدیداتی مانند استعمار فرهنگی، افراط‌گرایی و تروریسم روبرو هستند. هر کشور اسلامی، ویژگی‌ها و چالش‌های خاص خود را دارد. بنابراین، الگوبرداری از قیام ۱۹ دی باید با توجه به شرایط خاص هر کشور انجام شود. برای ایجاد یک جنبش اسلامی قوی، باید بر وحدت شیعه و سنی تاکید شود.
خلاصه اینکه؛ قیام ۱۹ دی قم، یک نمونه بارز از مقاومت فرهنگی در برابر استبداد و استکبار است. این قیام، الگویی برای همه ملت‌هایی است که برای حفظ هویت فرهنگی خود مبارزه می‌کنند و لذا می‌تواند الهام‌بخش بسیاری از کشورهای اسلامی باشد.
محمدباقر مشکاتی
