پایگاه خبری آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها، آیه ۱۰۳ سوره آل عمران، که برای چهارمین روز ماه مبارک رمضان در طرح “زندگی با آیه ها” انتخاب شده است، یکی از آیات کلیدی قرآن در زمینه وحدت و همدلی امت اسلامی است. این آیه با تکیه بر فراز اول و با یادآوری نعمت بزرگ الهی، مسلمانان را به اتحاد و دوری از تفرقه دعوت میکند. خداوند متعال در آیه شریفه می فرماید: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا ۚ وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا ۖ وَكُنْتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا ۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ»؛ « و همگی به ریسمان خدا چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دلهای شما، الفت ایجاد کرد، و به برکت نعمت او، برادر شدید! و شما بر لب حفرهای از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد؛ این چنین، خداوند آیات خود را برای شما آشکار میسازد، شاید هدایت شوید.»
چنگ زدن به ریسمان الهی، نمادی از تمسک به دین اسلام و پیروی از دستورات خداوند است. خداوند در این آیه، مسلمانان را از هرگونه اختلاف و تفرقه برحذر میدارد. و نعمت بزرگ اتحاد و برادری را به مسلمانان یادآوری میکند، نعمتی که پس از سالها دشمنی و نزاع، به واسطه اسلام به دست آمد. این عبارت، اشاره به وضعیت اسفناک اعراب قبل از اسلام دارد که در اثر جنگها و نزاعهای دائمی، در آستانه نابودی قرار داشتند. اسلام، آنها را از این پرتگاه آتشین نجات داد. وحدت، یکی از مهمترین اصول اجتماعی در اسلام است. هدف این آیه، ایجاد و حفظ وحدت و همدلی در میان مسلمانان و جلوگیری از تفرقه که عامل ضعف و نابودی امت اسلامی است. با شعار محوری “امت پیروز”، این آیه به ما یادآوری میکند که پیروزی امت اسلامی در گرو وحدت و همدلی است.
- آیه وحدت، سرلوحه سبک زندگی اسلامی
بررسی این آیه ارزشمند، نه تنها در سطح کلان جامعه و امت اسلامی، بلکه در سطح فردی، خانوادگی و سبک زندگی نیز قابل تأمل، الهامبخش و راهگشا است. این آیه یک منشور راهبردی برای امت اسلامی است. که با تأکید بر وحدت، همدلی، و تمسک به ریسمان الهی، راه را برای پیروزی و سربلندی مسلمانان در عرصههای مختلف زندگی فردی، اجتماعی، و سیاسی هموار میکند. عمل به این آیه، میتواند زمینهساز احیای تمدن نوین اسلامی، زمینهسازی ظهور منجی موعود (عج)، و ایجاد جامعهای عدالتمحور و سعادتمند باشد.
در سطح فردی، این آیه به ما یادآوری میکند که باید با تمسک به آموزههای دینی، از تفرقههای درونی و نفسانی خویش پرهیز کنیم و با یادآوری نعمتهای الهی، به آرامش و اطمینان خاطر دست یابیم. در سطح خانوادگی، این آیه به ما می آموزد که باید با محبت و همدلی، روابط خانوادگی خود را تقویت کنیم و فرزندان خود را بر اساس آموزههای دینی تربیت کنیم. در سطح اجتماعی و سیاسی، این آیه به ما گوشزد میکند که باید با پرهیز از اختلافات، در برابر دشمنان متحد شویم و برای تحقق اهداف مشترک تلاش کنیم. در نگاه جهانی، این آیه ما را فرا می خواند که باید از مظلومان حمایت کنیم و در برابر ظلم و ستم ایستادگی کنیم. امروز مسئله فلسطین، آزمونی برای وحدت و همبستگی مسلمانان است و باید با تمام توان برای حمایت از مردم مظلوم فلسطین تلاش کنیم. در نهایت، آیه ۱۰۳ سوره آل عمران، یک دعوت دائمی به وحدت و همدلی است. با این نگاه، وحدت دیگر صرفاً یک هدف نهایی نیست، بلکه مسیری است که باید در طول زندگی طی شود. هر گامی که در جهت تحقق ارزشهای متعالی برداشته میشود، گامی همسو با وحدت و همدلی است.
این زوایای دید، آیه وحدت در سوره آل عمران را به یک منشور عملی برای زندگی در عصر حاضر تبدیل میکند. دائما به ما گوشزد میکند که وحدت و همدلی، تنها با عمل به ارزشهای متعالی و اصیل اسلام محقق میشود. پیادهسازی آموزههای این آیه نیازمند عزم و اراده جدی در سطوح مختلف فردی، خانوادگی، اجتماعی، سیاسی، جهانی و تمدنی است. موفقیت در این زمینه نیازمند همکاری و همافزایی بین نخبگان، علما، اندیشمندان، سیاستمداران و مردم مسلمان در ایران و جهان اسلام است.باید توجه داشت که وحدت واقعی، وحدتی است که بر پایه اصول و ارزشهای اسلامی استوار باشد و از هرگونه افراط و تفریط پرهیز کند. امید است با اهتمام و التفات همه مسلمانان، شاهد تحقق وحدت و همدلی در جهان اسلام برای زمینه سازی ظهور آخرین ذخیره الهی و وحدت بخش بشریت باشیم.
- پیامها و درسهای آیه وحدت برای مسلمانان
همانطوری که اشاره شد؛ آیه ۱۰۳ سوره آل عمران، حاوی پیامها و درسهای بسیار مهمی برای سبک زندگی اجتماعی و سیاسی مسلمانان است. در ادامه، به برخی از این پیامها و درسها اشاره میکنیم:
وحدت و همدلی: این آیه شریفه، مسلمانان را به وحدت و همدلی فرا میخواند و از تفرقه و اختلاف برحذر میدارد. درسی که می گییرم اینکه؛ وحدت، رمز پیروزی و سربلندی امت اسلامی است و مسلمانان باید با پرهیز از اختلافات قومی، مذهبی و سیاسی، در کنار یکدیگر برای تحقق اهداف مشترک تلاش کنند.
تمسک به ریسمان الهی: پیام دیگر این آیه، دعوت مسلمانان را به تمسک به ریسمان الهی (قرآن و عترت) است. بر این اساس درس ما از این پیام این است که قرآن و عترت، منابع اصلی هدایت و راهنمایی مسلمانان هستند. مسلمانان باید با پیروی از این منابع، زندگی خود را بر اساس آموزههای اسلام تنظیم کنند.
یادآوری نعمتهای الهی: این آیه، مسلمانان را به یادآوری نعمتهای الهی، به ویژه نعمت وحدت و برادری، دعوت میکند. یادآوری نعمتهای الهی، موجب افزایش قدردانی و تقویت ایمان و هدایت میشود. مسلمانان باید همواره به یاد داشته باشند که وحدت و برادری، نعمتی بزرگ از جانب خداوند است.
پرهیز از تفرقه و اختلاف: فراز اول آیه با تاکید مسلمانان را از تفرقه و اختلاف برحذر میداردو به مسلمانان این درس را می دهد که تفرقه و اختلاف، عامل ضعف و نابودی امت اسلامی است. بنابراین مسلمانان باید با گفتگو، تفاهم و همدلی، اختلافات خود را حل و فصل کنند.
نقش رهبری در ایجاد وحدت: مفاد آیه به نقش رهبری در ایجاد وحدت و همدلی اشاره میکند. از این روی رهبران مسلمان، وظیفه دارند با ایجاد فضای همدلی و برادری، بایستی زمینه را برای وحدت امت اسلامی فراهم کنند.
توجه به مصالح امت: این آیه شریفه مسلمانان را به توجه جدی به مصالح امت اسلامی دعوت میکندو این درس را می دهد که همه مسلمانان باید در تصمیمگیریها و اقدامات خود، مصالح امت اسلامی را در نظر بگیرند و از هرگونه اقدامی که به ضرر امت اسلامی باشد، خودداری کنند.
تأثیر مثبت اسلام در زندگی اجتماعی: مفاد آیه مذکور از تأثیر مثبت اسلام در زندگی اجتماعی حکایت می کند. از این ایه این درس را می گیریم که اسلام، با راهبرد عملیاتی «ایجاد وحدت و برادری»، زندگی اجتماعی مسلمانان را بهبود میبخشد. و لذا مسلمانان باید با عمل به این آموزههای اسلام، جامعهای نمونه و الگو برای سایر جوامع ایجاد کنند.
در مجموع آیه ۱۰۳ سوره آل عمران، مسلمانان را به وحدت، همدلی، پرهیز از تفرقه، تمسک به ریسمان الهی و توجه به نعمت های الهی و اهتمام به مصالح امت اسلامی دعوت میکند. عمل به این آموزهها، میتواند زمینهساز پیروزی و سربلندی امت اسلامی در عرصههای مختلف اجتماعی و سیاسی باشد.
- نقش الهامبخش آیه وحدت در مقاومت اسلامی
آیه ۱۰۳ سوره آل عمران، در نگاه جهانی و نسبت به مسائل و مشکلات تحمیلی به ممالک اسلامی، به ویژه در منطقه غرب آسیا و مسئله فلسطین، پیامهای مهمی برای عام و خاص دارد. این آیه، مسلمانان را در سراسر جهان به وحدت و همبستگی در برابر ظلم و ستم فرا میخواند. در شرایطی که دشمنان اسلام با تفرقه افکنی به دنبال تضعیف مسلمانان هستند، وحدت و همدلی، تنها راه مقابله با آنها است. این آیه، مسلمانان را به مقاومت در برابر ظلم و ستم تشویق میکند. امروز مسئله فلسطین، نماد ظلم و ستمی است که بر مسلمانان روا داشته میشود و مسلمانان باید با تمام توان در برابر آن ایستادگی کنند. مسلمانان با یادآوری نعمتهای الهی بدانند که خداوند همواره پشتیبان مظلومان است. مسلمانان باید با توکل به خداوند، در برابر مشکلات و سختیها ایستادگی کنند و به پیروزی نهایی ایمان داشته باشند. امروزه حمایت از جبهه مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی و حامیان آن، پیام جهانی این آیه است . چراکه جبهه مقاومت، خط مقدم دفاع از حقوق مسلمانان و مقابله با ظلم و ستم است. در عصر حاضر این آیه هشدار آشکاری است به کشورهای اسلامی که از اختلافات داخلی پرهیز کنند و در برابر دشمنان مشترک متحد شوند، چراکه اختلافات داخلی، تنها به نفع دشمنان اسلام است و باعث تضعیف جبهه مقاومت علیه کفر و استکبار جهانی میشود. و لذا مسلمانان بایستی همواره از حق بازگشت سرزمینهای اشغالی به صاحبان اصلی آنها مسلمانان و مردم مظلوم فلسطین حمایت کرده و برای تحقق این حق مسلم تلاش و مجاهدت کنند. بنابراین آیه ۱۰۳ آل عمران، یک میثاق نامه وحدت و مقاومت برای مسلمانان در سراسر جهان است و عمل به این میثاق مبارک، میتواند زمینهساز پیروزی نهایی مسلمانان در برابر دشمنان اسلام باشد.
- نقش راهبردی و تمدنی آیه وحدت در ظهور منجی
این آیه تابناک، با گفتمان وحدت، همدلی، و تمسک به ریسمان الهی در جامعه و امت اسلامی، می تواند نقشی کلیدی در احیای تمدن نوین اسلامی و زمینهسازی ظهور منجی موعود (عج) ایفا کند. در ادامه، به برخی از جنبههای راهبردی و کلان این نقش اشاره میکنم.
با نگاه عمیق می توان دریافت که این آیه، مسلمانان را با عبور از اختلافات فرقهای، قومی، و ملیتی، به تشکیل یک «امت واحده» دعوت میکند. ایجاد امت واحده مقدمهی احیای تمدن نوین اسلامی است و نیازمند همافزایی ظرفیتهای علمی، فرهنگی، و اقتصادی جهان اسلام است که تنها در سایه وحدت و برادری محقق میشود. امت واحده اسلامی، میتواند به عنوان الگویی برای سایر جوامع بشری در زمینه همزیستی مسالمتآمیز و عدالتمحور مطرح شود. این آیه، با تأکید بر پرهیز از تفرقه، به مسلمانان هشدار میدهد که اختلافات داخلی، عامل ضعف و زبونی آنها در برابر دشمنان است و احیای تمدن نوین اسلامی، نیازمند قدرت و اقتدار جهان اسلام در عرصههای مختلف بینالمللی است تا بتواند از حقوق و منافع خود دفاع کند و قدرت و اقتدار جهان اسلام، میتواند زمینهساز برقراری صلح و عدالت در جهان و مقابله با ظلم و ستم باشد.
امت سازی و احیای تمدن اصیل اسلامی، با هدف زمینهسازی ظهور منجی موعود (عج)است. در این راستا، اتحاد و همبستگی در امت اسلامی، میتواند به عنوان یکی از مهمترین پیشنیازهای ظهور منجی موعود (عج) تلقی شود. این آیه، با تأکید بر تمسک به ریسمان الهی، مسلمانان را به پیروی از آموزههای قرآن و سنت نبوی دعوت میکند که در عصر ظهور به طور کامل پیاده خواهد شد. ظهور منجی موعود (عج)، نیازمند آمادگی جامعه اسلامی برای پذیرش حکومت عدل الهی است و تمسک به آموزههای اسلام، میتواند زمینهساز تربیت انسانهای صالح و مؤمن و ایجاد جامعهای عدالتمحور باشد که زمینه پذیرش حکومت عدل الهی را فراهم کنند. بی شک احیای تمدن نوین اسلامی، نیازمند نهادینه سازی ارزشهای اخلاقی و معنوی چون وحدت و همدلی در جامعه اسلامی است. در نتیجه آیه وحدت، یک گفتمان دایمی و راهبردی برای احیای تمدن نوین اسلامی و زمینهسازی ظهور منجی موعود (عج) است. عمل به این آیه، میتواند زمینهساز ایجاد امت واحده اسلامی، تقویت قدرت و اقتدار جهان اسلام، احیای ارزشهای اخلاقی و معنوی، و در نهایت، تحقق وعده الهی در ظهور منجی موعود (عج) باشد.
محمدباقر مشکاتی
