شب‌های قدر است. شب‌هایی برای آنکه قدر خود را بیشتر بدانیم! به قول شاعر: «بود قدر تو افزون از ملائک… تو قدر خود نمی‌دانی چه حاصل؟!» چه حاصل که آن‌همه عظمت انسانی را خرج لهو و لعب حیات دنیا کردیم و لیاقت تقدیر خوب را از خود گرفتیم. باید قدر بدانیم این شب را که نامش اشاره به معنای تنگی و ضیق دارد؛ یعنی شبی که ملائکه آن‌قدر بر زمین می‌آیند که زمین بر آنان تنگ می‌شود!
و اشاره به قدر و اندازه دارد؛ یعنی شبی که به فرموده قرآن از بس قدرش زیاد است که برای مردم قابل‌درک نیست! (سوره قدر، آیه ۲)
نقل است که امام سجاد علیه‌السلام در ماه رمضان هرروز صدقه می‌دادند و می‌فرمودند: لَعَلِّي أُصِيبُ لَيْلَةَ الْقَدْر. باشد که شب قدر را درک کنم! (بحار الأنوار، ج‏۹۵، ص: ۸۲) درک این شب که مردد است بین شب‌های رمضان برای اهل‌بیت اهمیت ویژه‌ای داشته.
این شبهای پربرکت که نیمه پایانی ماه رمضان را به حال و هوایی عجیب سوق می‌دهد بهترین زمان برای توبه کردن است. در روایات آمده است پیامبر اکرم صلی‌الله علیه ‌وآله در دهه آخر ماه رمضان هر شب غسل می‌کردند (بحار الأنوار، ج‏۹۵، ص: ۱۵۲) خوب است این شب‌ها خود را برای توبه و شسته شدن از پلیدی گناهان آماده کنیم. غسل کردن در این شب‌ها را فراموش نکنیم که این سنت رسول خداست. توبه کنیم و از رحمت خدا ناامید نشویم! پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمودند: «هر کس شب قدر را احیا بدارد و مؤمن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامی گناهانش آمرزیده می‌شود.» (تفسیر منهج الصادقین، ج ۱۰، ص ۳۰۸.)
این شب‌ها خیلی خاص است. چرا توجه نداریم؟ بهترین لحظات و بهترین فرصت سال ما همین شب‌هاست. یکی از همین شب‌ها شب تحویل سال مقدرات ماست! که صبح آن نوروز زندگی خواهد بود و تقدیرات آن تا یک سال بعد رقم خواهد خورد. شب نزول ملائکه و روح‌الامین است که به اذن خدا بر زمین می‌آیند تا تقدیر امور بندگان را تا سال آینده بنویسند!«تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فيها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ» (سوره قدر، آیه ۴)
قدر این شب‌ها را بدانیم که امام صادق علیه‌السلام فرمودند: «از کتاب خدا استفاده می‌شود که شمار ماه‌های سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سرآمد ماه‌ها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان لیلة القدر است» (امالی شیخ صدوق، مجلس، ۱۵، ح ۴)
هرچند حقیقت لیله‌القدر غیرقابل ادراک است و قرآن کریم در مورد درک عظمت آن می‌فرماید: «وَ ما أَدْراكَ‏ ما لَيْلَةُ الْقَدْرِ» (سوره قدر ۲) تو توان درک قدر و عظمت شب قدر را نداری!
اما همین‌که بدانیم این شب آن‌قدر عظمت دارد که قابل‌ادراک نیست خود قدری از درک عظمت این شب عجیب است. آب دریا را اگر نتوان کشید، قدر رفع تشنگی باید چشید…
در مورد حقیقت لیله‌القدر آیت‌الله حسن‌زاده آملی می‌فرمایند: به فرموده اهل‌بیت «لیله‌القدر» در قرآن اشاره به حضرت زهرا سلام‌الله علیها دارد؛ یعنی حقیقت باطنی شب‌های قدر وجود مبارک حضرت زهرا سلام‌الله علیها است. (هزار و یک کلمه، ج ۳، ص ۴۴) هرچند عمق معنای این روایات، حتی عارفان را نیز به حیرت واداشته…
همه ما برای شبهای قدر برنامه‌ریزی می‌کنیم و به این شب‌ها که می‌رسیم به فکر فرومی‌رویم. اما آیت‌الله میرزا جواد آقای ملکی تبریزی می‌فرمایند: «یک سال مانده به شب قدر به فکر شب قدر باشید!»اگر در این جمله عارفانه اندکی تأمل‌کنیم… از حکمت این جمله شگفت‌زده خواهیم شد…
مقام معظم رهبری در مورداستفاده از شبه قدر می‌فرمایند: شبی که به‌عنوان لیلةالقدر شناخته شده است، از هزار ماه برتر و بالاتر است. در ساعت‌های کیمیایی لیلةالقدر، بنده‌ی مؤمن باید حداکثر استفاده را بکند. بهترین اعمال در این شب، دعاست. (۲۹/۷/۱۳۸۴)
آیت‌الله تهرانی می‌فرمودند: در شب‌های قدر درخواست ما از پروردگارمان دو چیز است: یکی ترمیم گذشته و دیگری ترسیم آینده.
آری شبهای قدر چنان عظمت دارد که می‌تواند در گذشته و آینده ما تأثیر داشته باشد.
مقدمی