هر انسانی برای داشتن زندگی موفق، نیازهای جسمی و روحی مختلف دارد. یکی از این نیازها موعظه است.

تعریف موعظه

راهنمایی گرفتن از دیگران برای حرکت وپیشرفت را موعظه می‌گویند. موعظه در همه‌ی امور زندگی مانند اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و… جاری است.

انواع موعظه

«المومن یحتاج الی ثلاث خصال. توفیق من الله و واعض من نفسه، قبول من ینصحه»[۱].

مومن به سه ویژگی محتاج است. یاری شدن توسط خدای متعال، نصیحت کردن خود، پذیرفتن نصیحت دیگری.

طبق این کلام از امام جواد، ایشان موعظه را دو نوع معرفی می‌کنند:

۱. موعظه کردن خود که به آن حدیث نفس نیز گویند.

۲. موعظه شدن توسط دیگری

زمان موعظه

«اذَا أَوَیْتَ إِلَى فِرَاشِکَ فَانْظُرْ مَا کَسَبْتَ فِی یَوْمِکَ وَ اذْکُرْ أَنَّکَ مَیِّتٌ وَ أَنَّ لَکَ مَعَاداً»[۲] هرگاه به رختخواب رفتی، فکر کن در روز چه کاری انجام دادی و مرگ و قیامت را به یاد بیاور.

طبق فرموده ی نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله وسلم بهترین زمان موعظه در هنگام استراحت است، تا انسان بدون هیچ دغدغه‌ای به بررسی اعمال خود بپردازد.

موعظه نیاز بشر

« یا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْکُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِي الصُّدُورِ»[۳] ای مردم به یقین برای شما پند و اندرزی از جانب پروردگارتان آمده و شفایی برای آنچه در سینه هاست.

خدای متعال در این آیه‌ی شریفه موعظه را نیاز همه‌ی انسان‌ها- بدون توجه به مقام وجایگاه شخص و زمان آن- می‌داند. هیچ کس مستغنی از موعظه نیست. چنان که پیامبر عظیم الشان گاهی از اصحاب خویش می‌خواست قرآن بخوانند و ایشان با دقت گوش می‌فرمود و می‌گریست. نمونه‌ی دیگر این نیاز را می‌توان در کلام علی (علیه السلام) مشاهده نمود؛ آنگاه که خطاب به فرزند خویش فرمودند«أَحْیِ قَلْبَکَ بِالْمَوْعِظَةِ»[۴] فرزندم قلبت را به موعظه زنده کن. منظور از موعظه همان پند و سخن خدای متعال در کلام‌الله واهل‌بیت (علیهم السلام) است. چنان که حضرت رضا (علیه اسلام) فرموده « فَإِنَّ النَّاسَ لَوْعَلِمُوا مَحَاسِنَ کَلَامِنَا لَاتَّبَعُونَا.»[۵] اگر مردم زیبایی کلام ما را می‌دانستند، از ما پیروی می‌کردند.

طلب موعظه

نبی مکرم صلی الله علیه و آله وسلم از حضرت جبرئیل درخواست می‌کند که ایشان را موعظه نماید. حضرت جبرئیل در پاسخ سه موعظه زیر را می‌فرماید.[۶]

۱. هر چه ميخواهى زنده بمان كه عاقبت خواهى مرد.

هر چه را ميخواهى دوست بدار زيرا از آن جدا خواهى شد.

هر چه ميخواهى انجام بده،  كه پاداش وجزای آن را خواهى ديد.

این روایت چند نکته را یادآور می‌شود: اولا وجود مقدس نبی مکرم که انسان کامل است خود را نیازمند به موعظه می‌داند. دوما اگر هر انسانی فقط به این سه موعظه فکر کند؛ مشکلات عظیمی از جامعه چون قتل؛ دزدی؛ خیانت و غیره در جامعه ریشه‌کن می‌شود. سوما اخلاقیات و معنویات جایگزین مشکلات جامعه خواهد شد.

برگرفته از سخنان حجت الاسلام والمسلمین نظری منفرد در تاریخ ۶ دیماه ۹۵ در حرم حضرت معصومه  علیهاالسلام

تقریر وتلخیص: پورسالاری

پی‌نوشت

[۱] بحار الانوار، ج ۷۵

[۲] بحار الانوار، ج۷۱، ص ۲۶۷

[۳] ایه‌ی ۵۶ سوره یونس

[۴] نامه‌ی ۳۱ نهج‌البلاغه

[۵] معانی الاخبار، ص۱۸۰

[۶] نهج‌الفصاحه   أتانِي جَبرِيلُ فَقالَ يا مُحَمَّدُ عِش ما شِئتَ فَإنّكَ مَيِّتٌ وَ أحبِب ما شِئتَ فَإنّكَ مُفارَقَهٌ وَ اعمَل ما شِئتَ فَإنّكَ مَجزِيٌّ بِه. وَ اعلَم أنَّ شَرَفَ المُؤمِنِ قِيامُهُ بِاللَّيلِ وَ عِزَّهُ استِغناؤُهُ عَنِ النّاسِ؛