به گزارش پایگاه خبری آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها، گذرت که به مهمانسرای آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها بیافتد عطر و بوی غذای تبرکی تو را به یاد کرامت کریمانه کریم اهل بیت(ع) در اطعام زائرانش می اندازد، کرامتی که در خاندان اهل بیت(ع) سبقه ای طولانی دارد و سفره کریمانه شان در اطعام، زبانزد بوده است.

در ماه مبارک رمضان ضیافتی بزرگ برپاست، مهمانی کریمه اهل بیت(ع) بودن طعم و عطر دیگری دارد سفره اطعامی که میزبان زائران و مجاوران می شود و میزبان فقیر و غنی نمی شناسد و چه فرقی می کند که کیستی وقتی در این مهمانی تو از جنس عشق به خاندان بزرگوارش باشی.

سفره ای سراسر لطف، کرامت مهربانی، ادب و احترام نسبت به زائرانی که با عشق دیدار کریمه اهل بیت سلام الله علیها حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها برپاست و وقتی زائران کویش قدم در صحن و سرای حرم می گذارند و مشتاقانه دل را به ضریح و بارگاه پیوند می زنند و با چشم دل به زیارت بانو می شتابند در تبرک این تبرکی سهمیم می شوند.

خادمان حرم افتخار دارند که در گوشه ای از این دریای رحمت، به میزبانی از زائران و مشتاقانش مشغول باشند آن هم در مهمانسرایی که در هر قدمش می توان عطر غذای تبرکی را با جان و دل استشمام کرد.

* اطعام روزانه ۱۱ هزار زائر در میهمان سرای آستان

در ماه مبارک رمضان مهمانسرای حرم بیش از ۳ هزار مهمان را اطعام می کند و ۸ هزار زائر را نیز با یک افطاری ساده میزبانی می نماید، شکوه و عظمت بزرگی در این میزبانی و مهمانی نهفته است که در آن کرامت و جود را می توان به خوبی لمس کرد.

از آن سالی که حضرت معصومه سلام الله علیها پای در این شهر گذاشت و مهمان مردم قم شد تا به امروز که او میزبان عاشقان و مشتاقان در سراسر جهان است عشق به کرامات این بانوی بزرگ موجب شده تا ماوا و مامنی امن ایجاد شود و در پناه این بانو قرن هاست که سفره اطعام نیز برپاست و زائران از این سفره تبرک می جویند.

و چه زیباست که در ماه خدا مهمان این سفره مهربانی باشی و در لحظه با شکوه افطار،روزه را با تبرکی بانو بگشایی. اگر چه مهمانسرای حضرت معصومه سلام الله علیها قدمتی بسیار طولانی دارد اما اسناد موجود گویای این است که حرم مطهر بیش از ۱۶۶ سال است که میزبان زائران در اطعام غذای تبرکی است.

حجت الاسلام محمد باقر مشکاتی مسئول تدوین و نشر مرکز اسناد حضرت معصومه سلام الله علیها، درباره سابقه مهمانسرای آستانه می گوید: اسناد موجود در مرکز اسناد آستان مقدس حرم حضرت معصومه سلام الله علیها نشان می دهد که شغل مهمانداری از قدیم بوده و به نظر می رسد مهمانداری به معنای اطعام زائران و رسیدگی به مهمانان آستان کریمه است که یا از راه مانده بودند و یا به دلیلی به حرم مقدس پناه می بردند.

* انتخاب افرادی به عنوان مهماندار در حرم بانوی کرامت

وی افزود: تولیت های قدیمی حرم افرادی را به عنوان مهمانداری به کار می گرفتند تا به این افراد رسیدگی کرده و آن ها را اطعام نمایند قدیمی ترین سند مربوط به سال ۱۲۷۱ هجری قمری می باشد یعنی در حدود ۱۶۶ سال قبل در محتوای این سند تصویری آمده است “از آن جایی که سید ابراهیم پسر مرحوم سید جعفر مهماندار سال قبل به رحمت خدا رفته و این شغل به صورت موروثی به اولاد خدام می رسد سید موسی، مهماندار را به عنوان مهماندار آستانه منصوب می کند” در آن زمان تولیت حرم را میرزا محمد خان متولی باشی بر عهده داشته است که حکم می دهد به مهماندار شدن مهماندار.

مشکاتی ادامه داد: طبق تصاویر و اسناد محدود محل قدیمی مضیف خانه (مهمانسرای حرم) به خوبی مشخص نیست اما نشان می دهد شغل مهمانداری در آستانه بوده و در حد صدور حکم نیز فعالیت داشته اند و حتی نشان می دهد این شغل معمولی نبوده و به صورت موروثی از قدیم الایام بوده و بیش از ۲۰۰ سال قدمت داشته است البته ممکن است اسنادی را پیدا کنیم که نشان بدهد این شغل سابقه ای قدیمی تر هم داشته باشد.

وی تصریح کرد: همچنین طبق اسناد موجود از سال ۱۳۰۹ ه.ش در داخل حرم مطبخ خانه و مهمانخانه وجود داشته است. درسال ۱۳۱۶ه.ش قاسم فروغی، مباشر خرید وسایل و ناظم آشپزخانه بوده و علی اکبر صاحب نسق ناظر مهمانخانه و تقی سقایتی ‘آشپز’ بوده از اواسط دهه ۲۰ش تا اواسط دهه ۵۰ ه.ش با عنوان شغل آشپزی حقوق می گرفته است همچنین در سال ۳۲ ابوالقاسم طباطبایی مسئول آشپزخانه مهانسرا بوده است.

مسئول تدوین و نشر مرکز اسناد آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها عنوان کرد: مکان آشپزخانه در سال ۱۳۳۵ش. درصحن عتیق بوده قبلش هم به احتمال بسیارقوی در همان مکان بوده که سال ۴۸ تجدید بنا می شود هرچند قبل از سال ۴۸ شمسی در اسناد موجود در آستانه مهمانسرای کوچکی بوده که مکان آن نیز به خوبی مشخص نیست که در آن زمان به خدام و فراشان غذا می دادند .

* راه اندازی  اولین مهمانسرای رسمی در حرم

وی گفت: اولین مهمانسرای رسمی ۱۹ دی ماه ۴۸ شمسی راه اندازی می شود این ساختمان دارای ۳ طبقه بوده طبقه زیر زمین آن به نام مطبخ خانه و طبقه دوم محل پذیرایی از خدام و زائران و طبقه سوم به صورت مبلمان شده و تشریفاتی برای زائران عالی مقام چه از افراد خارجی و یا از مسئولان کشوری بوده اند.

حجت الاسلام مشکاتی اظهارکرد : در آن زمان روزانه به طور میلانگین ۳۰ نفر از زائران را تا دهه ۶۰ شمسی اطعام می دادند که دو برابر این تعداد نیز به خدام اطعام می کردند طبق اسناد ۴ نفر از خدام از ابتدا در این مطبخ مشغول به خدمت بودند مکان آن نیز صحن عتیق یا همان صحن امام هادی علیه السلام بوده که در ضلع شمال غربی صحن عتیق حرم واقع شده بود.

به گفته وی؛ این مضیف خانه تا سال ۷۱ فعال بوده اما در سال ۷۱ به زیر زمین فعلی کتابخانه آستانه منتقل می شود همان که در میدان آستانه واقع شده در جلوی درب یک تا اینکه در طرح توسعه ضلع جنوبی حرم مطهر که شبستان امام خمینی و نجمه خاتون و صحن امام صاحب الزمان(عج) در این مجموعه مهمانسرای فعلی مد نظر بوده که در سال ۸۲ راه اندازی می شود .

وی گفت: صحن صاحب الزمان (عج) و امام خمینی(ره) و نجمه خاتون در طرح توسعه به حرم افزوده شده البته دو سال قبل از احداث شبستان امام خمینی در سال ۸۴ این آشپزخانه فعالیت خود را آغاز می کند.

مسئول تدوین و نشر مرکز اسناد آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها عنوان کرد: یکی از منابع مهم اسنادی روزنامه ها می باشد که در این راستا در بررسی روزنامه محلی استوار قم که از روزنامه های قدیمی در سال ۱۳۱۴ اولین شماره آن منتشر شده بوده تا سال ۵۴ نیز ادامه داشته است اخبار اطعام زائران و مهمان سرا در درج می کرده که در آن آمده به طور میانگین ۱۵۰۰ نفر به زائران و ۲۰۰۰ نفر به خدام غذا داده می شده است.

وی گفت: مهمانسرای حضرت معصومه سلام الله علیها، در سال ۴۸ افتتاح که شد به مهمانسرای حضرتی معروف بود و بعد از انقلاب میزان اطعام زائران چند ده برابر شد بعد از انقلاب روزانه ۱۰۰۰ نفر اطعام می شوند .

* وجود موقوفاتی برای اطعام زائران و خادمان

حجت الاسلام مشکاتی در مورد منبع مالی مهمانسرا گفت: موقوفاتی موجود است که ویژه اطعام خدام حرم وقف می شده و برخی مخصوص اطعام زائران بوده و متولیان وقف حرم سعی می کردند این موقوفات را متناسب با نیات واقفان همان جا صرف کنند از این رو مهمانسرا را احداث کردند که طبق نیات باشند.

وی گفت: نکته قابل توجه این بود که در آن زمان آبگوشت هم طبخ می شده و به نظر می رسد غذای مقامات عالی عمدتا برنج و غذای پلویی بوده است.

شاید کسی باور نکند که در این مهمانسرا از بسیاری از شهرها و کشورها و ادیان نیز مهمان بوده اند و حتی یکی از خادمان می گوید غذای تبرکی را تا روستاهای دور افتاده نیز می فرستادیم و گاهی افراد بسیار ثروتمندی نیز برای گرفتن غذای تبرکی جهت شفای بیمارشان به ما مراجعه می کردند که نشان می دهد اطعام بی بی،غنی و فقیر نمی شناسد.

ایمانی نیز از پیشکسوتان مهمانسرا است و می گوید خادمی حضرت معصومه سلام الله علیها افتخاری بزرگ است که آن را با یک دنیا هم عوض نخواهم کرد.

حمیده زند