یکی از عاشقانه ترین دعاهای ما شیعیان مناجات شعبانیه است که چنان گرم و صمیمی اما عمیق وپر محتوا در آن با خدا سخن گفته میشود که عارفان را متحیر و عامیان را هرچه بیشترعاشق خداوند می‌کند.
متن حاظر برداشتی آزاد از متن این مناجات زیباست که بخش اول آن پیش تر تقدیم شد و بخش دوم در این یادداشت تقدیم می‌گردد. امید که با مطالعه آن احساس خاص و صمیمی نهفته در متن این مناجات را درک نماییم.
((… سرم را پایین می اندازم. شرمنده تر از همیشه لبخند میزنم و عرض میکنم!))
خدایا… احساس میکنم در آغوشت رها شده ام. احساس میکنم در آغوش تو ام و از تمام من، تنها سایه ای از توکلم روی صورت تو افتاده. حالا این تو و این توکل من! خدای عزیزم آن طور با من تا کن که تو اهلش هستی… نه من! مرا در آغوش رحمتت مهربانانه فشار ده!
خدای من… اگر تو مرا ببخشی دیگر نیازی به بخشش دیگران نیست ها! بخشیدن، مقام بزرگی است. کسی جز تو سزاوار این مقام نیست. کسی از تو بالا تر نیست که بخواهد ببخشد. همان مثل معروف خودمان. چون که صد آمد نود هم پیش ماست. اگر تو مرا ببخشی دیگر چه کسی لایق بخشیدن است؟ دیگران چه کاره اند؟
((به یاد مرگ می افتم و اجلی که خبر نمی‌کند… ))
خدا! اگر آمدیم و اجلم نزدیک شد. از آن طرف اعمالم هم آنقدر نبود که مرا به تو نزدیک کند…
فقط یک راه برایم باقی می ماند! به گناهانم اقرار میکنم و این اقرار به گناه را وسیله ای قرار میدهم تا به تو نزدیک شوم… چه کار کنم؟ غیر از این راهی برایم سراغ داری؟
اقرار میکنم… خدا! جنایت کردم… بر خودم! بر نفسم! به خودم جرم و جنایت مرتکب شدم. اقرار میکنم که به خودم جنایت کردم و حالا اگر تو نبخشی… وای برمن!
اگر تو نبخشی…
وای برمن!
وای بر من گنه کار…!
((خودم را کلافه و مستاصل میبینم. عجیب احساس بی چارگی میکنم. آخر اگر خدا مرا نبخشد… ))
خدا! تو که در تمام زندگی هوای مرا داشتی… حالا بیا و بعد از مرگ هم همین را ادامه بده دیگر!
از من توقع نداشته باش امید نداشته باشم…. من چطور مأیوس بشوم؟ چطور از این نگاه قشنگ و پر رحمتت نا امید شوم در تمام عمر همین طور مرا نگاه میکردی؟ چطور امید نداشته باشم؟
خدا… کار و بار مرا طوری ردیف کن که تو اهلش هستی!
چیز زیادی از تو میخواهم؟ فقط میگویم به یک گنه کار نفهمی که جهالت کرده عنایتی کنی. میگویم همان نگاه لطیفی که در دنیا داشتی را در آخرت هم داشته باش.
آخر ای خدای من! تو که در دنیا گناهان مرا پوشاندی و مرا رسو انکردی. خوب من در آخرت بیشتر از دنیا به این رسوا نشدن نیازمندم! حالا که در دنیا حتی به بنده های خوبت گناهانم را نشان ندادی و مرا رسوایم نکردی روز قیامت میخواهی به همه خلایق نشان بدهی که چه کار ها کردم؟
خدا! اصلا تقصیر خودت بود!
بخشش تو آنقدر زیاد بود که روی من زیاد شد…
حالا هم عفو تو از غلط کاری های من بالا تر است. مگر نه؟!
((امیدوارانه سر به آسمان بلند میکنم و لبخندی سرشار از اطمینان میزنم))
خدایا تو خوشحالی بنده ات را دوست داری. خوشحالم میکنی؟ من را با به لقاء خودت شاد کن. رسیدن به تو. آن هم آن روز که بین بنده ها حکم میکنی. وقتی همه از تو میترسند دوست دارم من در لقاء الله باشم مرا با این مقام شاد کن!
((شرمنده میشوم…
یاد آنهمه گناه معصیت می افتم. دو باره سر پایین می اندازم. لرزه به تنم می افتد. ))
خدایا… ببخشید… غلط کردم… سراپا احتیاجم… احتیاج به این که عذر خواهی ام را بپذیری.. راه دیگری هم ندارم… غلط کردم!
خدایا حاجتم را رد نکن! من به درگاه تو طمع کردم. محرومم نکن خدا. ببین! این همه آمال و آرزو… امیدم را نا امید نکن.
خوب تو اگر میخواستی خوارم کنی که هدایتم نمیکردی.
حتی فکرش را هم نمیکنم که تو حاجتم را روا نکنی. بی خودی نیست! همه عمرم را در طلب حوائج گذرانده ام.
ولی باز ممنون… شکرت خدا! تا ابد تو را شکر… دائما ممنون تو ام… هر روز بیشتر از قبل، آن جور که تو می پسندی…
((یاد بدهکاری هایم به خدا می افتم. و این که با هر کدام از گناهانم چقدر حق دارد عذابم کند. نمیفهمم چطور میشود که از فرط بیچارگی گردن میکشم و فریاد میزنم…))
خدا! ببین! اگر من را به جرم و جنایت هایم مواخذه کنی من هم دستم پر است… تو را مواخذه میکنم. آری به بخششت!
اگر به گناهانم بازخواستم کنی تو را به مغفرت و عفوت مواخذه میکنم… بله!
اصلا میدانی؟ اگر مرا به آتش بیاندازی آبرویت را می برم… داد میزم که آهای جهنمی ها! من خدا را دوست داشتم… حتی حالا که در آتش میسوزم دوستش دارم…
درست است که اگر عملم را کنار آن طاعتی که تو از من میخواستی بگذاریم کم است… اما امیدم را چه؟ امیدم را اگر کنار کرم تو بگذاریم… خیلی زیاد است خدا…
اصلا چطور ممکن است که از کنار تو دست خالی برگردم. من به احسان و کرم تو خوشبین بودم. فکر میکردم نجاتم بدهی! به نظرم میرسید پیش تو مرحوم شوم نه محروم!
((از حال خودم خجالت میکشم مینشینم و زانوی غم بغل میگیرم و برایش درد دل میکنم.))
خدا… حواسم نبود عمرم رفت! آری عمرم گذشت و در غفلت بودم… پوسید خدا! جوانی من در مستی و بی عقلی دور از تو نخ نما شد!
آخر آن روز ها کرمت را دیده بودم. خوب به کرم تو مغرور شدم. گفتم خدایی دارم که بخشنده است. خدایی که اوست کریم!
با غرور به کرم تو هر کار که خواستم کردم…
گفتم که… مست بودم! نفهمیدم و راهی رفتم که بد تر به سمت غضب تو بود. آه… خواب بودم خدا! حیف باشد… آن روز ها بیدار نشدم…
متن دعا:
إِلَهِي كَأَنِّي بِنَفْسِي وَاقِفَةٌ بَيْنَ يَدَيْكَ وَ قَدْ أَظَلَّهَا حُسْنُ تَوَكُّلِي عَلَيْكَ فَقُلْتَ [فَفَعَلْتَ ] مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ تَغَمَّدْتَنِي بِعَفْوِكَ إِلَهِي إِنْ عَفَوْتَ فَمَنْ أَوْلَى مِنْكَ بِذَلِكَ وَ إِنْ كَانَ قَدْ دَنَا أَجَلِي وَ لَمْ يُدْنِنِي [يَدْنُ ] مِنْكَ عَمَلِي فَقَدْ جَعَلْتُ الْإِقْرَارَ بِالذَّنْبِ إِلَيْكَ وَسِيلَتِي إِلَهِي قَدْ جُرْتُ عَلَى نَفْسِي فِي النَّظَرِ لَهَا فَلَهَا الْوَيْلُ إِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَهَا إِلَهِي لَمْ يَزَلْ بِرُّكَ عَلَيَّ أَيَّامَ حَيَاتِي فَلا تَقْطَعْ بِرَّكَ عَنِّي فِي مَمَاتِي إِلَهِي كَيْفَ آيَسُ مِنْ حُسْنِ نَظَرِكَ لِي بَعْدَ مَمَاتِي وَ أَنْتَ لَمْ تُوَلِّنِي [تُولِنِي ] إِلّا الْجَمِيلَ فِي حَيَاتِي.
إِلَهِي تَوَلَّ مِنْ أَمْرِي مَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ عُدْ عَلَيَّ بِفَضْلِكَ عَلَى مُذْنِبٍ قَدْ غَمَرَهُ جَهْلُهُ إِلَهِي قَدْ سَتَرْتَ عَلَيَّ ذُنُوبا فِي الدُّنْيَا وَ أَنَا أَحْوَجُ إِلَى سَتْرِهَا عَلَيَّ مِنْكَ فِي الْأُخْرَى [إِلَهِي قَدْ أَحْسَنْتَ إِلَيَ ] إِذْ لَمْ تُظْهِرْهَا لِأَحَدٍ مِنْ عِبَادِكَ الصَّالِحِينَ فَلا تَفْضَحْنِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى رُءُوسِ الْأَشْهَادِ إِلَهِي جُودُكَ بَسَطَ أَمَلِي وَ عَفْوُكَ أَفْضَلُ مِنْ عَمَلِي إِلَهِي فَسُرَّنِي بِلِقَائِكَ يَوْمَ تَقْضِي فِيهِ بَيْنَ عِبَادِكَ إِلَهِي اعْتِذَارِي إِلَيْكَ اعْتِذَارُ مَنْ لَمْ يَسْتَغْنِ عَنْ قَبُولِ عُذْرِهِ فَاقْبَلْ عُذْرِي يَا أَكْرَمَ مَنِ اعْتَذَرَ إِلَيْهِ الْمُسِيئُونَ .
إِلَهِي لا تَرُدَّ حَاجَتِي وَ لا تُخَيِّبْ طَمَعِي وَ لا تَقْطَعْ مِنْكَ رَجَائِي وَ أَمَلِي إِلَهِي لَوْ أَرَدْتَ هَوَانِي لَمْ تَهْدِنِي وَ لَوْ أَرَدْتَ فَضِيحَتِي لَمْ تُعَافِنِي إِلَهِي مَا أَظُنُّكَ تَرُدُّنِي فِي حَاجَةٍ قَدْ أَفْنَيْتُ عُمُرِي فِي طَلَبِهَا مِنْكَ إِلَهِي فَلَكَ الْحَمْدُ أَبَداً أَبَداً دَائِماً سَرْمَداً يَزِيدُ وَ لا يَبِيدُ كَمَا تُحِبُّ وَ تَرْضَى إِلَهِي إِنْ أَخَذْتَنِي بِجُرْمِي أَخَذْتُكَ بِعَفْوِكَ وَ إِنْ أَخَذْتَنِي بِذُنُوبِي أَخَذْتُكَ بِمَغْفِرَتِكَ وَ إِنْ أَدْخَلْتَنِي النَّارَ أَعْلَمْتُ أَهْلَهَا أَنِّي أُحِبُّكَ إِلَهِي إِنْ كَانَ صَغُرَ فِي جَنْبِ طَاعَتِكَ عَمَلِي فَقَدْ كَبُرَ فِي جَنْبِ رَجَائِكَ أَمَلِي إِلَهِي كَيْفَ أَنْقَلِبُ مِنْ عِنْدِكَ بِالْخَيْبَةِ مَحْرُوماً وَ قَدْ كَانَ حُسْنُ ظَنِّي بِجُودِكَ أَنْ تَقْلِبَنِي بِالنَّجَاةِ مَرْحُوما إِلَهِي وَ قَدْ أَفْنَيْتُ عُمُرِي فِي شِرَّةِ السَّهْوِ عَنْكَ وَ أَبْلَيْتُ شَبَابِي فِي سَكْرَةِ التَّبَاعُدِ مِنْكَ إِلَهِي فَلَمْ أَسْتَيْقِظْ أَيَّامَ اغْتِرَارِي بِكَ وَ رُكُونِي إِلَى سَبِيلِ سَخَطِكَ.
خدايا! گويى من با همه هستی ام در برابرت ايستاده ام، درحالیكه حسن اعتمادم بر تو، بر وجودم سايه افكنده است، و آنچه را تو شايسته آنى بر من جارى كرده ای و مرا با عفوت پوشانده اى، خدايا! اگر گذشت كنى، چه كسى از تو سزاوارتر به آن است؟ و اگر مرگم نزديك شده باشد و عملم مرا به تو نزديك نكرده، اعترافم را به گناه وسيله خويش به بارگاهت قرار دادم.
خدايا بر نفسم در فرمانبرى از آن گناه بار كردم، پس واى بر او اگر او را نیامرزی، خدايا نيكی ات بر من در روزهاى زندگی ام پيوسته بود، پس نيكى خويش را در هنگام مرگم از من قطع مكن.
خدايا چگونه از حسن توجهت پس از مرگم نااميد شوم؟ ، درحالیكه در طول زندگی ام مرا جز به نيكى سرپرستى نكردى.
خدایا كارم را چنان كه سزاوار آنى بر عهده گير، خدايا به سوى من با فضلت بازگرد، به سوى گناهكارى كه جهلش سراپايش را پوشانده، خدايا گناهانى را در دنيا بر من پوشاندى، كه بر پوشاندن آن در آخرت محتاج ترم، گناهم را در دنيا براى هيچيك از بندگان شايسته ات آشكار نكردى، پس مرا در قيامت در برابر ديدگان مردم رسوا مكن، خدايا جود تو آرزويم را گسترده ساخت، و عفو تو از عمل من برترى گرفت.
بار خدايا، روزى كه در آن ميان بندگانت حكم میكنى، مرا به ديدارت خوشحال كن.
خدايا عذرخواهى من از پيشگاهت عذرخواهى كسى است كه از پذيرفتن عذرش بی نياز نگشته، پس عذرم را بپذير اى كريم ترين كسی كه بدكاران از او پوزش خواستند.
خدايا، حاجتم را برمگردان، و (طمع ام) را قرين نوميدى مساز، و اميد و آرزويم را از خود مبر.
خدايا، اگر خواری ام را می خواستى، هدايتم نمی نمودى، و اگر رسوايی ام را خواسته بودى عافيتم نمی بخشيدى، خدايا، اين گمان را به تو ندارم كه مرا در حاجتى كه عمرم را در طلبش سپرى كرده ام، از درگاهت بازگردانى.
خدايا تو را سپاس، سپاسى ابدى و جاودانه، هميشگى و بی پايان، سپاسى كه افزون شود و نابود نگردد، آنگونه كه پسندى و خشنود گردى، خدايا اگر مرا بر جرمم بگيرى، من نيز تو را به عفوت بگيرم، و اگر به گناهانم بنگرى، جز به آمرزشت ننگرم، و اگر مرا وارد دوزخ كنى، به اهل آن آگاهى دهم كه تو را دوست دارم.
خدايا اگر عملم در برابر طاعتت كوچك بوده، همانا از سر اميد به تو آرزويم بزرگ است.
خدايا چگونه از بارگاهت با نوميدى و محروميت بازگردم، درحالی كه خوش گمانی ام به بخشش وجودت اين بوده كه مرا نجات يافته و بخشيده باز می گردانى، خدايا عمرم را در آزمندى غفلت از تو نابود ساختم، و جوانی ام را در مستى دورى از تو پير نمودم.
خدايا در روزگار غرور نسبت به تو، بيدار نشدم و گاه تمايلم به سوى خشم تو آگاه نگشتم.
انتهای پیام
منصور مقدمی
