پایگاه خبری آستان مقدس حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها| آیه‌ی ۴ سوره مبارکه صف، تصویری زیبا و پر معنا از ایمان و جهاد فی سبیل الله ارائه می‌دهد: «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُمْ بُنْيَانٌ مَرْصُوصٌ» ؛ «همانا خداوند كسانى را كه در راه او جهاد مى‌كنند در حالى كه صفوفشان همچون بناى محكمى استوار و منظم است دوست دارد».
این آیه‌ی شریف، علاوه بر تأکید بر اهمیت جهاد در راه خدا، به نکته‌ی مهم دیگری نیز اشاره می‌کند: نظم و انسجام در صفوف مبارزان. کلمه‌ی «صفّا» بر نظم و استواری صفوف جهادگران تأکید دارد و تشبیه آن به «بُنْيَانٌ مَرْصُوصٌ» (بنایی محکم و پیوسته) بر قدرت و استحکام حاصل از این نظم و وحدت اشاره دارد. این انسجام و هماهنگی نه تنها در میدان جنگ، بلکه در تمامی عرصه‌های زندگی و تلاش برای پیشبرد اهداف الهی امری ضروری و مورد توجه خداوند است. در واقع، پیروزی در جهاد و هر نوع مبارزه حق علیه باطل، به شدت به این وحدت و هماهنگی وابسته است. علاوه بر جنبه‌های نظامی و تاکتیکی، آیه مذکور، ابعاد معنوی و اخلاقی نیز دارد؛ صفوف منظم، نماد وحدت و انسجام قلبی می‌باشد. به این معنا که مبارزان باید نه تنها در میدان نبرد، بلکه در همه سطح زندگی و اندیشه نیز با هم همدل و همراه باشند. از سویی، معنای این آیه فراتر از میدان جهاد نظامی، شامل جهاد فرهنگی و جنگ نرم و رسانه ای و دیگر عرصه های جهاد است. مفهوم «صفّ بنیان مرصوص» را می‌توان در زمینه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی که نیاز به همکاری و همبستگی گروهی است، به کار برد. در ادامه‌ی این یادداشت، به تبیین بیشتر این مفاهیم و جنبه‌های مختلف این آیه‌ی نورانی خواهیم پرداخت.
محبت الهی، پاداش جهادگران
خداوند، کسانی را که در راه او می‌جنگند و در عین حال انسجام و نظم جنگی را رعایت می‌کنند، دوست دارد. این دوست داشتن، نشان از رضایت و خشنودی الهی از عمل صالح و صحیح آنها دارد. مراد از دوست داشتن خداوند، تنها محبت الهی نیست، بلکه شامل پاداش و اجر دنیوی و اخروی نیز می‌شود. خود عمل جهاد و به‌خصوص با چنین ویژگی‌ای، ثواب و اجر فراوان در نزد خداوند دارد. که برکات آن از شامل زندگی دنیوی و اخروی انسان مومن و مجاهد فی سبیل است. پیروزی در جهاد، حفاظت و امنیت، قدرت و عزت و کسب اجر و ثواب از آثار دنیوی دوستی خداوند است. غفران گناهان، بهشتی شدن و کسب درجات عالی در بهشت و مهمتر از اینها رضوان الهی از آثار اخروی مشمولین این آیه جهاد است و دریافت این آثار و پاداش‌ها، به میزان ایمان، اخلاص، و عمل صالح افراد بستگی دارد.
آیه ای در سبک زندگی مجاهدانه
آیه ۴ سوره صف پیام‌های کلیدی در خصوص سبک زندگی مجاهدانه از جمله اهمیت وحدت، جهاد و مجاهدت، استحکام در برابر دشمنان، و تلاش در راه حق و عدالت را به مسلمانان منتقل می‌کند. این مفاهیم باید به‌عنوان اصول اساسی در زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان مورد توجه قرار گیرد: آیه به مسلمانان یادآوری می‌کند که وحدت و انسجام در صفوف مؤمنان ضروری است. تنها با اتحاد و یکپارچگی می‌توان به‌عنوان یک جامعه قوی و مستحکم در برابر دشمنان ایستادگی کرد. در این آیه، محبت و رضایت خداوند از مجاهدان در راه خود به‌صراحت بیان شده است. مسلمانان باید بدانند که اقدامات آنان در جهاد (چه نظامی، چه فرهنگی یا اجتماعی) در صورت صداقت و پایبندی به اصول اسلامی مورد توجه و محبّت خداوند قرار می‌گیرد. تشبیه مجاهدان به «بنیان مرصوص» بیانگر این است که مسلمانان باید استحکام و پایداری را در برابر چالش‌ها و چپاول‌های دشمنان حفظ کنند. این استحکام به معنای مقاومت در عقاید، اخلاق و ارزش‌های اسلامی است.آیه تأکید می‌کند که جهاد (در هر شکلی) امری ضروری و پسندیده است. مسلمانان باید با شناخت صحیح از مفهوم جهاد، در راه حق و عدالت تلاش کنند و برای دفاع از اصول دین خود آماده باشند. این آیه مسلمانان را به اقدام و فعالیت در راه خدا دعوت می‌کند. هیچ‌یک از مسلمانان نباید در برابر چالش‌ها ساکت بمانند. بلکه باید به‌صورت فعال در راستای ترویج دین و محافظت از ارزش‌های اسلامی تلاش کنند. مسلمانان باید همواره برای رویارویی با مشکلات و چالش‌های پیش‌رو آماده باشند. این آمادگی نه تنها در بُعد نظامی، بلکه در ابعاد فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نیز باید وجود داشته باشد.آیه نشان می‌دهد که مسلمانان باید در تلاش برای نیل به اهداف مشترک خود، اعم از دفاع از حق و عدالت، ریشه‌کنی فساد، و ترویج دیانت، همکاری کنند.
آیه‌ی الهام بخش در جهاد فرهنگی
تفسیر آیه ۴ سوره صف به جهاد فرهنگی با دشمنان نیز قابل تعمیم است. در واقع، مفهوم “یُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِهِ صَفًّا كَأَنَّهُمْ بُنْيَانٌ مَرْصُوصٌ” را می‌توان به هر نوع مبارزه‌ای در راه خدا تعمیم داد، نه فقط جنگ نظامی. جهاد در اسلام، مفهوم گسترده‌ای دارد و صرفاً به معنای جنگ نظامی نیست. هر تلاشی که در راه خدا و برای اعتلای دین اسلام انجام شود، می‌تواند نوعی جهاد محسوب شود. همان‌طور که در جنگ نظامی، وحدت و انسجام عامل پیروزی است، در جهاد فرهنگی نیز این دو عامل نقش کلیدی دارند. برای مقابله با تهاجم فرهنگی دشمن، نیاز است که نیروهای فرهنگی با هم متحد شوند و به صورت یکپارچه عمل کنند. همان‌طور که “بنیان مرصوص” نماد استحکام و پایداری است، در جهاد فرهنگی نیز باید تلاش کرد تا پایه‌های فرهنگی جامعه را مستحکم کرد و در برابر تهاجم دشمنان مقاوم ساخت.
فعالان فرهنگی باید در یک صف واحد در برابر تهاجم فرهنگی دشمن ایستادگی کنند. این صف شامل نویسندگان، هنرمندان، اندیشمندان، معلمان، مربیان و همه کسانی است که در حوزه فرهنگ فعالیت می‌کنند. باید تلاش کرد تا فرهنگ اسلامی را به صورت یک بنیان مرصوص ساخت. این بنیان باید بر اساس ارزش‌های اسلامی و ملی بنا شود و در برابر تهاجم فرهنگی دشمنان مقاوم باشد. برای جهاد فرهنگی می‌توان از ابزارهای مختلف فرهنگی مانند کتاب، فیلم، هنر، رسانه و فضای مجازی استفاده کرد. تولید محتوای فرهنگی غنی و جذاب می‌تواند نقش مهمی در مقابله با تهاجم فرهنگی دشمنان داشته باشد. بنابراین، آیه ۴ سوره صف را می‌توان به جهاد فرهنگی با دشمنان نیز تعمیم داد. در این نوع جهاد، وحدت، انسجام، استحکام و پایداری نقش کلیدی دارند و فعالان فرهنگی باید با تمام توان خود در این راه تلاش کنند.
آیه‌ی الهام بخش در جنگ رسانه‌ای
به‌طور غیرمستقیم آیه ۴ سوره صف می‌تواند شامل جنگ رسانه‌ای و فعالیت‌های فرهنگی در عرصه شبکه‌های اجتماعی و مجازی نیز باشد. جهاد فی سبیل الله به‌معنای تلاش در برابر دشمنان اسلام و ارزش‌های آن است و این تلاش می‌تواند در اشکال مختلفی، از جمله عملیات رسانه‌ای و فعالیت‌های مجازی، تجلی یابد.
جنگ رسانه‌ای فرصتی مناسب برای ترویج ارزش‌ها، اصول و حقایق اسلامی است. فعالان در این عرصه میتوانند با تولید محتواهای مؤثر و منسجم، معارف دین را معرفی کرده و به شبهات پاسخ دهند. مفهوم «صفّ» در آیه بیانگر لزوم انسجام و وحدت در برابر دشمن است. در عرصه مجازی نیز، ایجاد جبهه‌ای منسجم از فعالان رسانه‌ای می‌تواند به تقویت این انسجام کمک کند و به‌طور جمعی در برابر تهاجم‌های فرهنگی دشمن ایستادگی کنند. دنیای امروز شاهد تهاجم‌های رسانه‌ای و فرهنگی وسیع دشمنان است. فعالیت در شبکه‌های مجازی و استفاده از ابزارهای رسانه‌ای به‌منظور مقابله با این تهاجم، به‌نوعی جهاد تلقی می‌شود. در این راستا، اتصاف به معیارهای «بنیان مرصوص» یعنی استحکام و پایداری در پاسخ به حملات دشمن، اهمیت بسیاری دارد. فعالیت در عرصه شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های دیجیتال به‌عنوان ابزارهای نوین، می‌تواند به انتقال پیام‌های مؤثر اسلامی و مقابله با تبلیغات منفی علیه دین اسلام کمک کند. مجاهدان در این زمینه میتوانند با استفاده از تحلیل‌های درست، منابع معتبر و استدلال‌های قوی، روایت‌های صحیح را منتشر کنند. با تأکید بر انسجام و همبستگی در جنگ رسانه‌ای، فعالان میتوانند آگاهی عمومی را افزایش دهند و جامعه را نسبت به مسائل مهم و ناامنی‌های فرهنگی حساس کنند. با توجه به این نکات، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که آیه ۴ سوره صف می‌تواند به جنگ رسانه‌ای در عرصه شبکه‌های اجتماعی و مجازی تعمیم یابد. این نوع جهاد نیازمند وحدت، انسجام و استفاده از ابزارها و ظرفیت‌های نوین است تا بتوان در برابر تهاجم‌ها و چالش‌های فرهنگی به‌صورت مؤثر ایستادگی کرد.
آیه‌ی الهام بخش جبهه مقاومت اسلامی
آیه ۴ سوره صف در عصر حاضر به‌ویژه در رابطه با جهاد و مقاومت اسلامی به‌موازات چالش‌ها و مبارزات علیه استکبار جهانی و صهیونیسم بین‌الملل، پیام‌ها و آموزه‌های مهمی دارد. به‌طور خاص می‌توان به نکات زیر اشاره کرد: آیه به مسلمانان یادآوری می‌کند که جهاد فی سبیل‌الله واجب است و باید در برابر ظلم و ستم، به‌ویژه از سوی قدرت‌های استکباری و صهیونیستی، ایستادگی کنند.
مسلمانان باید خود را آماده کنند تا به‌منظور دفاع از مظلومان و احقاق حق، جهاد کنند. با توجه به چالش‌هایی که جبهه استکبار و صهیونیسم ایجاد می‌کنند، این آیه تأکید دارد بر اینکه مسلمانان باید در برابر این تهدیدات اتحاد داشته باشند. وحدت و انسجام در صفوف مسلمانان، به‌ویژه در مواقع بحران، می‌تواند قدرت و تأثیرگذاری بیشتری به ارمغان آورد. تشبیه مجاهدان به «بنیان مرصوص» به معنای استحکام و استقامت در برابر فشارها و چالش‌ها است. مسلمانان باید با روحیه‌ای قوی و استوار در برابر تهدیدات فرهنگی، سیاسی و نظامی دشمنان قرار بگیرند. مسلمانان باید در راستای ترویج و نشر پیام‌های حق و عدالت در برابر نقشه ها و حرکت‌های مغرضانه استکبار جهانی و صهیونیسم تلاش کنند. این امر شامل تولید محتوا، فعالیت‌های رسانه‌ای و روش‌های فرهنگی است که می‌تواند تأثیر مثبتی در آگاهی‌بخشی مردم داشته باشد. در دنیای امروز، جهاد تنها به میدان‌های جنگ محدود نمی‌شود. مسلمانان باید از ابزارهای نوین ارتباطی و رسانه‌ای به‌منظور مبارزه با جنگ نرم و تهاجمات فرهنگی استفاده کنند. ایجاد محتواهای مؤثر در رسانه‌های اجتماعی می‌تواند به بازسازی تصویر اسلام و مسلمانان در سطح جهانی کمک کند. با تأکید بر جهاد و مقاومت، مسلمانان باید در همه جنبه‌ها، چه نظامی و چه فرهنگی، در برابر تهدیدات جهانی آمادگی داشته باشند. این آمادگی به این معناست که مسلمانان باید توانایی تحلیل و واکنش سریع نسبت به تغییرات و چالش‌های جهانی را داشته باشند. بر اساس آموزه‌های این آیه، تفرقه و پراکندگی تنها به نفع دشمنان است.
مسلمانان باید در جهاد و مقاومت خود، از هرگونه تفرقه جلوگیری کنند و به‌سوی یکپارچگی و همبستگی حرکت کنند تا بتوانند در برابر استکبار جهانی و صهیونیسم موفق باشند. بنابراین، آیه ۴ سوره صف در عصر حاضر می‌تواند به‌عنوان یک الگو برای مسلمانان در راستای جهاد و مقاومت در برابر استکبار جهانی و صهیونیسم تلقی شود. این آموزه‌ها و پیام‌ها بر ضرورت وحدت، استقامت، فعالیت رسانه‌ای و آمادگی در برابر چالش‌ها تأکید دارد و مسلمانان را به تلاش برای احقاق حق و عدالت در دنیای معاصر تشویق می‌کند.
آیه‌ی الهام بخش فرهنگ انتظار
عمل به آموزه‌های آیه ۴ سوره صف، می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی فرهنگ انتظار و زمینه‌های ظهور منجی موعود (عج) را تقویت کند. این ارتباط از طریق چندین مسیر برقرار می‌شود؛ آیه بر اهمیت وحدت و انسجام در صفوف مؤمنان تأکید می‌کند. این وحدت و همدلی در میان امت اسلامی، نیروی محرکه‌ای برای ایجاد جامعه‌ای آماده برای پذیرش منجی است. فرهنگ انتظار زمانی شکوفا می‌شود که جامعه اسلامی از پراکندگی و تفرقه رها شود و با همبستگی و اتحاد، برای آینده‌ای بهتر تلاش کند.
این وحدت، موانع پیش روی ظهور را از بین می‌برد. تشبیه مجاهدان به «بنیان مرصوص» (ساختار محکم و استوار) نمایانگر پایداری و مقاومت در برابر ظلم و ستم است. در عصر غیبت، مبارزه با ظلم و فساد، یکی از مهم‌ترین وظایف منتظران است. استحکام و پایداری در برابر ستمگران، زمینه ساز ظهور عدالت و حکومت حق می‌شود. در عصر حاضر، جهاد صرفاً محدود به نبرد نظامی نیست. عمل به این آیه می‌تواند در قالب جهاد فرهنگی و آگاهی بخشی نیز تفسیر شود. منتظران با تولید محتواهای ارزشمند و انتشار معارف دینی، آگاهی مردم را نسبت به آموزه‌های اسلامی و ضرورت ظهور افزایش می‌دهند و موجبات آمادگی جامعه برای پذیرش حکومت مهدوی را فراهم می‌کنند. آمادگی برای ظهور امام زمان (عج) مستلزم آمادگی در جنبه‌های مختلف زندگی است. وحدت، پایداری و جهاد فرهنگی همگی از جنبه‌های این آمادگی هستند. با عمل به آموزه‌های این آیه، جامعه اسلامی خود را برای استقرار حکومت جهانی عدل و داد آماده می‌کند. این آیه شریفه ضمن اینکه بر اهمیت جهاد تأکید دارد، به طور ضمنی حاکی از این است که پیروزی در جهاد و مقاومت زمینه‌های ظهور را آماده می‌کند. بنابراین با مبارزه با ظلم و ستم و ایجاد جامعه‌ای عادلانه و با ایمان، منتظران میتوانند زمینه‌های ظهور امام زمان (عج) را فراهم کنند. لذا عمل به آموزه‌های آیه ۴ سوره صف، با تقویت وحدت و همبستگی، استحکام در برابر ظلم، و جهاد فرهنگی، فرهنگ انتظار را تقویت کرده و زمینه‌های ظهور منجی موعود را فراهم می‌کند. این آموزه‌ها نقش مهمی در ایجاد جامعه‌ای با ایمان، آگاه و آماده برای پذیرش حکومت مهدوی دارد.
در جمع بندی گفتنی است؛ آیه شریفه ۴ سوره صف با تأکید بر وحدت، استقامت و جهاد در راه خدا، پیام‌های ارزشمندی برای مسلمانان در عصر حاضر دارد. این آموزه‌ها به‌ویژه در مواجهه با استکبار جهانی و صهیونیسم بین‌الملل، راهبردی مهم برای جهاد و مقاومت اسلامی محسوب می‌شوند. وحدت و انسجام در صفوف مسلمانان، مانند بنایی استوار، توان مقابله با تهدیدات مختلف را افزایش می‌دهد. جهاد در این آیه ابعاد گسترده‌ای دارد که شامل جهاد نظامی، فرهنگی و رسانه‌ای می‌شود. در عصر حاضر، استفاده از ابزارهای نوین رسانه‌ای برای مبارزه با جنگ نرم و ترویج معارف اسلامی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با عمل به آموزه‌های این آیه، فرهنگ انتظار از طریق تقویت وحدت، مقاومت و پایداری در برابر ظلم، و جهاد فرهنگی و رسانه ای تقویت شده و زمینه‌های ظهور منجی موعود (عج) فراهم می‌شود. در نهایت، عمل به این آیه شریفه منجر به ایجاد جامعه و جهانی آماده برای پذیرش حکومت جهانی عدل و داد می‌گردد.
محمدباقر مشکاتی
