پایگاه خبری آستان مقدس حضرت معصومه سلام‌الله علیها | ۹ دی ماه از ایام اللهی است که بر حول محور یکی از مفاهیم سیاسی کلیدی در اسلام شکل گرفته است؛ مفهومی که موجودیت حقیقی و تام و تمام اسلام در معرفت و عمل به آن بستگی دارد و آن چیزی جز بصیرت نیست.
بصیرت در لغت از ریشه بصر به معنای قدرت بینایی و دیدن حقایق و در اصطلاح به معنای قدرت و قوه تحلیل وقایع ظاهری برای درک حقایق باطنی امور و قدرت تشخیص حق از باطل است که عوامل زیادی در کسب این قدرت سهیم هستند.
در مجموع مقام معظم رهبری در سخنرانی های مختلف بسیاری از این راهکارها و عوامل را مطرح کرده اند که در ادامه به هفت مورد از این راهکارها اشاره و به آن می‌پردازیم.
اولین عاملی که در کسب بصیرت به انسان کمک می کند با توجه به روایات و بیانات مقام معظم رهبری تقویت صبر، استقامت بر ایمان و لوازم آن، رعایت تقوای الهی و پرهیز از مادی گرایی و دنیا طلبی است.
حضــرت علی علیه السلام گرایــش بــه دنیــا را از صفــات انســان‌های کــور می‌شــمرند کــه چیـزی ورای دنیـا نمی‌بیننـد و می فرمایند شـخصی کـه بصیـر اسـت، گرفتـار دنیـا نمی‌شـود و از دنیـا توشـه بـرمـی‌دارد؛ ایشان در خطبه ۱۹۸ نهج البلاغه فرمودند همانـا تقـوا و تـرس از خـدا، داروی بیماری دل‌هـا و روشــنایی قلب‌هــا اســت و مقام معظم رهبری نیز در سخنرانی ۱۴ خرداد ۱۳۷۰ خود در رابطه با اهمیت صبر و استقامت فرمودند «مواظـب باشـید صبرتـان را از دسـت ندهیـد؛ مـا بـا صبـر پیـروز شـدیم؛ باز هـم بایـد بـا صبـر پیشـروی کنیم… صبـر و بصیـرت و وحدتتـان را حفـظ کنید».
دومین عامل کسب بصیرت تقویت دشمن شناسی و اینکه چه جریان هایی در مقابل قرار گرفته اند، است؛ مقام معظم رهبری در این زمینه می فرمایند «مـن از خودی‌هـا می‌خواهــم قــدری ذهــن خودشــان را بــاز کننــد و فکــر خودشــان را بــه کار بیندازنــد؛ بفهمنــد امــروز دشــمن کیســت، چه می‌خواهــد، چــه می‌کنــد و نقشــه دشـمن چیسـت. عقـل، ایـن اسـت».(۱۵ خرداد ۱۳۷۷)
سومین عامل بصیر شدن مطالعه تاریخ و عبرت گرفتن از سرنوشت عوام و خواص در جوامع مختلف و پرهیز از اشتباهات گذشتگان است. در این رابطه امیرالمؤمنین(ع) فرمودند «کسی که از تاریخ و حوادث گذشته عبرت نمی‌گیرد فکر ندارد و کسی که فکر ندارد بصیرت ندارد» بنابراین یکی از ابزارهای بصیرت زا مطالعه تاریخ و عبرت گرفتن از تاریخ است. همچنین حضـرت در وصیـت خـود بـه امـام حسـن علیه السلام میفرماینـد «نـکات حسـاس، آموزنـده و ارزنـده تاریخـی را بـر قلبـت عرضـه کـن تـا از تجـارب گذشـتگان بهـره ببـری و آنچنـان بیندیـش و بپنـدار کـه گویـا در آینـده نزدیـک، تـو نیـز ماننـد یکـی از آنـان خواهـی بـود کـه دوسـتانت را رهـا کـرده و بـه دیـار غربـت سـفر می‌کننـد پس بیندیـش کـه بایـد چـه کنـی» (نهج البلاغه نامه ۳۱)
مقام معظم رهبری فرمودند « تاریـخ؛ یعنـی شـرح حـال مـا، باید هـر کـدام از مـا مقایسـه‌ای داشـته باشـیم و ببینیـم در آن حادثـه تاریخـی، هر کدام از عوام و خواص کجـا قرار گرفتـه و آن روز چگونه عمل کردیم کـه ضربـه خوردیـم و مواظـب باشـیم دوباره آنطور عمـل نکنیـم.» و آیت الله جوادی آملی در کتاب حکومت علوی ص۱۴۳ می گوید تاریـخ از علـوم آلـی اسـت و شـناخت آن بـه منظـور بهره‌گیـری از نـکات حسـاس آن مطلــوب میباشــد و امیرالمؤمنین(ع) مــردم را بــه دقــت و تفکــر در آن وا مــی‌دارد کـه خـود ایـن امـر موجـب بـاز شـدن چشـم باطـن و ایجـاد دیـدی واقعـی و نگرشـی صحیــح بــه زندگــی می‌شــود.
چهارمین عامل به دست آوردن قدرت تشخیص حق از باطل جریان شناسی سیاسی و تقویت قدرت تحلیل سیاسی و جبهه شناسی است؛ به این معنا که انسان باید قدرت تحلیل سیاسی خود را بالا ببرد و بداند که جبهه اسلام و حق کدام طرف است و چه دفاع می کند و جبهه باطل کدام طرف است و چه اهدافی را دنبال می کند. اهداف و شعارهای کدام جبهه با دین خدا سازگاری دارد و کدام جبهه به دنبال ارزش های غیر الهی و مادی است.
مقام معظم رهبری در سخنرانی ۱۳ بهمن ۱۳۷۷ خود تأکید کردند که «قدرت تحلیـل در خودتـان ایجـاد کنید…این قدرت تحلیل، خیلی مهم اسـت. هر ضربه‌ای که در طـول تاریخ، مـا مسـلمانان خوردیـم از ضعـف تحلیـل بود».
پنجمین راه رسیدن به بصیرت تکلیف شناسی و دانستن اینکه در هر شرایطی خداوند از انسان چه چیزی می خواهد است نه اینکه تمایلات نفسانی و یا باورهای ناصواب مادی را در نظر داشته باشیم. اگر تکلیف خود را بر مبنای دفاع از باورها و ارزش‌های غیر الهی مشخص کنیم به این دلیل که علم بشر از مصالح و مفاسد غایی و نهایی رفتارها و موضع گیری ها عاجز است احتمال خطا در آن زیاد است.
مقام معظم رهبری در بیانات ۱۴ خرداد ۱۳۸۳ فرمودند «اینکه از قول امام حسین علیه السلام معروف است که گفتند «ما برای تکلیف عمل می کنیم، نه برای پیروزی»، به معنای بی رغبتی ایشان به پیروزی نبود. پیروزی جزو نعمت‌های خداست و امام به پیروزی علاقه مند بود اما آنچه او را به سوی آن هدفها پیش می برد، تکلیف و عمل به وظیفه ی الهی بود؛ برای خدا حرکت کردن بود. چون انگیزه ی او این بود، لذا نمی ترسید؛ شک نمی کرد؛ مأیوس نمی شد؛ مغرور نمی شد؛ متزلزل و خسته هم نمی شد. اینها خاصیت عمل به تکلیف و عمل برای خداست. کسی که برای تکلیف عمل می کند، دچار تردید و تزلزل نمی شود؛ ترسیده و خسته نمی شود؛ از راه برنمی گردد و مصلحت اندیشی های شخصی، تعیین کننده ی راه و جهتگیری او نمی شود.»
برای مثال دفاع از آزادی بدون قید شرع و یا دفاع از حقوق حیوانات بدون توجه به مصالح شرعی آسیب هایی را می تواند به جوامع بشری وارد کند که جبران ناپذیر است؛ از جمله این موارد می توان به نادیده گرفتن حدود الهی در مجازات مجرمان با تأکید بر حقوق بشر غربی اشاره کرد که خود این مورد درکنار سایر عوامل موجب افزایش جرم و جنایت در جامعه می شود.
ششمین عامل بصیرت افزا موقع شناســی و عمل به موقع در زمان خاص خودش است زیرا ما در تاریخ موارد زیادی از جمله توابین و … را داریم که به موقع به تکلیف عمل نکردند و وقتی خواستند به وظیفه و تکلیف خود عمل کنند که دیگر دیر شده بود.
مقام معظم رهبری در فرمودند «امام حسین علیه‌السّلام در فهم «موقع» اشتباه نکرد. در قبل از حادثه کربلا، ده‌سال امامت و مسؤولیت با او بود. آن حضرت در مدینه مشغول کارهای دیگری بود و کار کربلایی نمی‌کرد؛ اما به مجرّد اینکه فرصت به او اجازه داد که آن کار مهم را انجام دهد، فرصت را شناخت و آن را چسبید؛ موقع را شناخت و آن را از دست نداد.»( ۲ آذر ۱۳۷۷)
اقدام به موقع از مواردی است که در ماجرای قیام ۹ دی مردم بسیار مؤثر بود که درست در زمانی که دشمن جسارت و اهانت را به انتها رسانده بود و به مقدسات و عاشورا توهین کرد مردم بصیر و موقع شناس با تجمع خود و حمایت از ارزش ها در زمان مناسب به هتاکی دشمن پاسخ دادند و به اسلام و نظام اسلامی عزت و اقتدار بخشیدند.
هفتمین عامل کسب بصیرت نیز آینده شناســی است که از اهمیت بالایی برخوردار است؛ آینده شناسی به این معنا است که بدانیم اولویت های بقاء در آینده چیست و بر اساس آن اقدامات و تکالیف ما در امروز نسبت به آینده چه خواهد بود تا از غافلگیری، عقب ماندگی و زوال قدرت پیشگیری شود.
مقام معظم رهبری اول فروردین ۱۳۸۶ فرمودند «انرژی هسته‌ای برای کشور ما یک ضرورت است، یک نیاز بلندمدت است. امروز اگر مسئولین کشور در به دست آوردن انرژی هسته‌ای کوتاهی کنند، نسلهای بعد آنها را مؤاخذه خواهند کرد. ملت ایران و کشور ایران به انرژی هسته‌ای و این توانایی برای زندگی – نه برای سلاح – احتیاج دارد. عده‌ای مینشینند همان حرف دشمن را تکرار میکنند که: آقا! چه لزومی دارد؟ چه لزومی دارد؟ آینده‌ی کشور را به خطر انداختن، نیاز فرداهای کشور را بکلی ندیده گرفتن، این اشکالی ندارد؟ آیا مسئولین کشور حق دارند به نسلهای آینده خیانت کنند؟ امروز نفت را برداریم مصرف کنیم؛ یک روزی این نفت تمام خواهد شد. آن روز ملت ایران برای برق خود، برای کارخانه‌ی خود، برای گرمای خود، برای روشنایی خود، برای حرکت زندگی خود، دست نیاز دراز کند به سوی کشورهای دیگر تا به او انرژی بدهند؟ این برای مسئولینِ امروز کشور جایز است؟ عده‌ای حرف دشمن را تکرار میکنند.»
بنابراین بصیرت به عنوان یکی از کلیدی ترین مفاهیم سیاسی جامعه اسلامی در گرو عواملی همچون تقوا و استقامت، دشمن شناسی، عبرتگیری از تاریخ، تقویت قدرت تحلیل سیاسی، تکلیف شناسی، موقع شناسی و آینده شناسی است که هر فرد مسلمان باید به آن اهتمام داشته باشد و در خود تقویت کند.
حسین حسنی
با اجازه تصویر جهت انتشار در صفحه گروه چند نفره دانلود شد