«قَدْ جاءَکُمْ بَصائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ عَمِيَ فَعَلَيْها وَ ما أَنَا عَلَيْکُمْ بِحَفيظٍ»[۱] به تحقیق بصیرتهایی از جانب پروردگارتان به سوی شما آمده ، هر که آنها را ببیند به نفع خودش می‌باشد و هر کس نبیند به ضرر خوداوست و من نگهبان شما نیستم.
طبق آیه‌ی فوق خدای متعال به انسان برای گذر از موانع باطنی و قرار نگرفتن در گناه وانحرافات چشم باطنی یا همان بصیرت داده است. دلیل دیگر بر لزوم داشتن بصیرت به فرموده‌ی آیه‌ی فوق اگر فرد بصیرت داشته باشد، می‌تواند خود را حفظ کند واین سبب آرامش است.
در قسمت‌های دیگری از قرآن نیز این نعمت یادآوری شده است مانند«لَهُمْ قُلُوبٌ لَّا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَّا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَّا يَسْمَعُونَ بِهَا أُولَئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ»[۲] دلهایی دارند که با آن درک نمی‌کنند و چشم‌هایی دارند که با آن نمی‌بینند و گوش‌هایی دارند که با آن نمی‌شنوند، ایشان چون چهار پایانند، بلکه از آنها گمراهتر هستند و ایشان همان غفلت زدگانند.
در این دو آیه لزوم بصیرت دینی ذکر شده است. کسی که چشم باطنی و بصیرت نداشته باشد، سقوط می‌کند. ضرورت بصیرت و چشم باطن‌بین مانند ضرورت بینایی برای افراد است. هرکس که به باطن واجبات دست پیدا کرد، برای انجام آنها شتاب می‌کند و هرکس که باطن محرمات را متوجه شود، برای دوری از آنها عجله می‌کند. در نتیجه برای بهره‌بردن بیشتر و خسارت دیدن کمتر در بازار دنیا و سلامت و آرامش در زندگی لازم است که در پی کسب بصیرت باشیم.
اسباب بصیرت
اسباب بصیرت شامل سه چیز می‌باشد:
الف) قرآن: یکی از اسباب بصیرت قرآن است.
ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فیه ….الذين یؤمنون بالغیب .[۳] این کتابی است که در آن شکی نیست…آنان که به غیب ایمان می‌آورند.
یؤمنون بالغیب در این آیه این معنا را می‌دهد که کسانی که به وجود غیب در این عالم ایمان و باور دارند به سراغ چراغ باطن نما یعنی قرآن بیایند تا بتوانند به بصیرت دست پیدا کنند.
ب) عترت و ولایت: سبب دوم بصیرت ولی خدا واهل بیت علیهم اسلام هستند.
وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى. [۴] و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت و) تنگی خواهد داشت؛ و روز قیامت، او را نابینا محشور می‌کنیم!»
امام صادق (علیه السلام) در تفسیر این آیه می‌فرماید که منظور اهل بیت (علیهم السلام) است.
رسالت الهی نوری است که خداوند به پیامبران وامامان خود عطا نموده است که دیدبان مردم باشند، باطن را ببینند و برای مردم توضیح دهند؛ لذا هرکس به نور اهل بیت (علیهم السلام) پشت کند زندگی آن سخت و طاقت فرسا می‌شود.
ج) مخالفت با دشمن: سومین اسباب بصیرت پشت کردن به دشمنان است. یعنی هرچه شیطان و شیاطین گفتند مخالف آن باید عمل کرد، چراکه پیروی از آنها سبب کوری شده و دیگر بینایی باطنی حاصل نمی‌شود.
وَقَالَ الشَّيْطَانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدتُّكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ [۵] و شیطان، هنگامی که کار تمام می‌شود، می‌گوید: «خداوند به شما وعده حق داد؛ و من به شما وعده (باطل) دادم، و تخلّف کردم!
بیش از ۱۲۰ آیه ی قرآن در رابطه با دشمن ودشمن شناسی است که در تمامی این آیات خدای متعال می‌فرماید مخالف گفته‌ی شیاطین عمل کنید و آنها دشمنان شما هستند.
امام صادق (علیه السلام) در روایتی می‌فرمایند: «مؤمن چون اهل بصیرت است خدای خود را خوب می شناسد، دوستان و دشمنان خدا را هم به خوبی می‌شناسد.» طبق فرموده‌ی ایشان بصیرت یعنی دشمن را از دوست تشخیص دهیم و برای اینکه به این امر برسیم باید ولایت را معیار بصیرت قرار دهیم.
برگرفته از سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین ماندگاری در تاریخ ۴ دیماه ۹۵ در حرم حضرت معصومه سلام الله علیها
تقریر و تلخیص : نیکویی
پی‌نوشت
[۱] ایه‌ی ۱۰۴ سوره انعام
[۲] ایه‌ی ۱۷۹ سوره‌ی اعراف
[۳] ایه‌ی ۲و۳ سوره‌ی بقره
[۴] آیه‌ی۱۲۴ طه
[۵] آیه‌ی۲۲ سوره‌ی ابراهیم
