جانشین شهید
جناب شیخ طبرسی در مجمع‌البیان حدیث قدسی[۱] را نقل می‌کند که خداوند خطاب به خانواده شهدا می‌فرماید: «أَنَا خَلِيفَتُهُ فِي أَهْلِه» وقتی کسی به شهادت می‌رسد، منِ خدا جانشین او در خانواده‌اش می‌شوم در ادامه می‌فرماید: «وَ مَنْ أَرْضَاهُمْ فَقَدْ أَرْضَانِي» هرکه موجبات شادی خانواده شهدا را فراهم کند من از او راضی هستم «وَ مَنْ أَسْخَطَهُمْ فَقَدْ أَسْخَطَنِي» و هرکه موجبات ناراحتی آن‌ها را فراهم کند ناراحتی من را به همراه دارد. تمام منکراتی که در جامعه پیش می‌آید موجب ناراحتی خانواده شهدا می‌شود، زیرا آن‌ها برای جلوگیری از این مسائل جان‌عزیزانشان را فدا کرده‌اند.
اهتمام به خانواده شهدا در سیره اهل‌بیت
اهل‌بیت ما به خانواده شهدا توجه خاصی داشتند به‌طوری‌که پیغمبر خدا در جنگ موته بعد از شهادت جعفر بن ابیطالب[۲] به خانواده ایشان سر زدند و از آن‌ها دلجویی کردند و به حضرت زهرا فرمودند: چند روزی غذا تهیه کنند تا اهل‌بیت شهید بتوانند به عزاداری بپردازند، همچنین در جنگ بدر جوانی به شهادت رسید که تنها نان‌آور خانواده بود با این تفاوت که این جوان در معرکه جنگ به شهادت نرسید بلکه در کنار چاه بدر به هنگام آب خوردن کشته‌شده بود و این امر موجب شبهاتی پیرامون مرگ او شده بود و این خبر به مادر وی رسید، هنگامی‌که رسول خدا به مدینه رسید مادر جوان نزد رسول خدا آمد و از حضرت پرسید: که آیا جوان من جزء شهدا است یا نه؟ و حضرت به جایگاه بالای جوان او در بهشت اشاره کرد و فرمودند: او در فردوس اعلی و در بالاترین درجه بهشت متنعم نعمات الهی است؛ و پیغمبر برای خانواده جوان دعا فرمودند.
وظیفه مسئولین نسبت به خانواده شهدا
مسئولین موظف هستند با رفتارشان موجب ناراحتی خانواده شهدا را فراهم نکنند؛ زیرا آن‌ها برای دفاع از حریم و حرم، جانشان را نثار کردند.
جایگاه و مقام شهدا
آن‌قدر خدا به شهید امتیاز داده است که هیچ جای ناراحتی برای دیگران از شهادت شهید باقی نگذاشته است که غصه بخورد که چرا فلانی شهید شد، بلکه باید به شهید غبطه خورد که چرا این اتفاق برای ما نیفتاده است.
پیغمبر خدا در جنگ احد به امیرالمؤمنین بشارت شهادت دادند؛ اما حضرت خیلی برای این امر عجله می‌کرد، هنگامی‌که پیغمبر این رفتار حضرت را دیدند از ایشان پرسیدند: «كَيْفَ صَبْرُك علی شَهادَةٍ»[۳] چقدر بر شهادت صبور هستی؟ حضرت در جواب پیغمبر فرمودند: «لَيْسَ هَذَا مِنْ مَوَاطِنِ الصَّبْرِ وَ لَكِنْ مِنْ مَوَاطِنِ الْبُشْرَى وَ الشُّكْر» شهادت از مواضع صبر نیست؛ زیرا در او سختی وجود ندارد بلکه جای شادی و شکر دارد.
اولین قطره خون شهید که به زمین ریخته می‌شود؛ به او هفت جایزه می‌دهند[۴]، آمرزیده می‌شود، بهشت برای او آماده است، کانون توجهش خدا می‌شود؛ پیغمبر به جابر فرمود: تنها کسی که در قیامت بدون حجاب و واسطه باخدا صحبت می‌کند شهید است؛ زیرا بالاترین چیز خود که جانش باشد را درراه خدا فدا کرده است.
خداوند در دو آیه[۵] امر به نگفتن و نیندیشیدن می‌کند که اختصاص به شهید دارد که امام خمینی (ره) فرمود: در عظمت شهدا همین دو آیه برای ما کافی است.
وظیفه ما نسبت به شهدا
تکریم و یادواره شهدا کار بسیار خوبی است امّا این را مکرراً عرض کردم یکی از مهم‌ترین وظایف امروز ما در قبال شهدا، پیاده کردن اخلاق شهدا است و در این مورد کار زیادی صورت نگرفته است. هرکدام از شهدای ما ویژگی‌هایی داشتند که ما می‌توانستیم آن را در مدارس و دانشگاه پیاده کنیم، مخصوصاً صداوسیما که در این امر کمک بسیاری را در غالب مستند و ساختن فیلم و … می‌تواند انجام دهد.
سیره و رفتار شهدا
ویژگی‌های شهدا و رفتارشان می‌تواند جزء دروس مدارس و دانشگاه شود. شهدا برای ما الگو هستند به‌طور مثال اهمیت به نماز اول وقت در بین شهدا، فروتنی و تواضع آن‌ها با هر درجه و مقامی که بودند.
پیام شهدا
نکته جالب در وصیت‌نامه شهدا تأکید آن‌ها بر ولایت‌فقیه و امام است. برای همین باید نسبت به آگاهی دادن جوانان نسبت به امام و ولایت‌فقیه و همچنین نظام دینی که در آن زندگی می‌کنند اهتمام ورزید، زیرا پیام شهدا، حفظ ولایت‌فقیه، نظام، انقلاب و دستاوردهای آن است؛ و مردم ما با بصیرت تمام در این امر به‌خوبی عمل کردند.
لذا در روایت داریم که خدا اگر کسی را دوست داشته باشد سه چیز به او اهدا می‌کند «إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِعَبْدٍ خَيْراً»[۶]
۱-زَهَّدَهُ فِي الدُّنْيَا: وابسته نبودن و دنبال مال دنیا نبودن
۲-فَقَّهَهُ فِي الدِّينِ: دین‌شناسی
۳-بَصَّرَهُ عیوب‌ها: آگاهی و بصیرت نسبت به عیب‌ها
هرکس این سه را داشته باشد لطف خدا شامل حالش شده است.
* برگرفته شده از سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین رفیعی در حرم حضرت معصومه سلام الله علیها در تاریخ ۸/۱۰/۹۵
پیاده ساز و تقریر: جواد نیرومند
پی نوشت:
صحیفه امام رضا، ص ۹۲ و مجمع‌البیان، ج ۲، ص ۸۸۵[۱]
[۲] معروف به جعفر طیار
[۳] خطبه ۱۵۶ نهج‌البلاغه (صبحی صالح)، ص ۲۲۰
[۴] وسائل الشیعه، ج ۱۵، ص ۱۶
[۵] بقره/ ۱۵۴ و آل‌عمران ۱۶۹
[۶] کافی، ج ۲، ص ۱۳۰
