به گزارش پایگاه خبری حرم مطهر حضرت معصومه سلام‌الله علیها، “یوم الله” یعنی آن روز که به یاد خدا و برای خدا قیامی صورت گیرد، حرکتی آغاز شود و اراده ای شکل بگیرد که بیش و پیش از هر چیز، رنگ و بویی الهی داشته و نیت اصلی در آن برای تقرب به پروردگار عالم باشد.
از این منظر بی شک یکی از همین یوم الله ها، قیام خونین مردم در واقعه پانزدهم خرداد سال ۴۲ است؛ پنجاه و هفت سال پیش در چنین روزی گرچه قیام مردم مسلمان و ولایی ایران اسلامی به دست دژخیمان پهلوی به ظاهر به خاک و خون کشیده شد، اما خود زمینه ساز توفیق انقلاب بزرگ اسلامی به رهبری خمینی کبیر در پانزده سال بعد شد تا بهمن ۵۷، بزرگترین و مؤثرترین انقلاب قرن، با رمز و راز فجر به سرانجام برسد.
بسیاری از افراد نسلی که پس از انقلاب در کشور به دنیا آمده و رشد کرده‌اند، چندان از این ماجرا اطلاع دقیق ندارند و آگاهی شان عموماً منحصر به همان اطلاعاتی است که سربسته در چنین ایامی از رسانه ملی و یا برخی رسانه‌های مجازی منتشر شده و می‌شود و انصافاً جای این گلایه به حق وجود دارد که چرا فیلم‌های داستانی و به خصوص مستندهای حرفه‌ای و جذاب بسیار اندکی درباره یوم الله ۱۵ خرداد در کشور ساخته شده است.
برای بررسی و تحلیل این واقعه ماندگار در تاریخ ملت ایران باید اندکی به قبل‌تر بازگردیم، چه آن که شهادت جمعی از طلاب در مدرسه فیضیه قم در دوم فروردین ۱۳۴۲ که مصادف با شهادت امام صادق(ع) بود در بیانیه‌ای توسط دولت عَلَم به دعوای بین کارگران با مخالفان اصلاحات ارضی تعبیر شد، کما این که امام(ره) در واکنش به این فاجعه کم‌سابقه با صدور بیانیه‌ای ضمن حرام دانستن تقیه، شاه دوستی را مترادف غارتگری و حمله به مراکز علم را ضربه زدن بر پیکر اسلام و قرآن عنوان کردند.
بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی به مناسبت اربعین شهدای مظلوم فیضیه، اعلامیه‌ای صادر نموده و شاه را مسبب اصلی حوادث دوم فروردین اعلام کردند و به این منظور در شهرهای مختلف برای شهدای قم مراسم چهلم گرفته شد که به قدری این مراسم‌ها تأثیرگذار بود که رژیم ناچار به جلوگیری از برگزاری چنین مجالسی شد.
در این بین، فرارسیدن ماه محرم نقطه عطفی در جریان اعتراض به ظلم پهلوی بود، کما این که برگزاری مراسم‌ها و تجمعات در اماکن مذهبی از جمله حرم مطهر حضرت معصومه سلام‌الله علیها به این وسیله زمینه‌ای فراهم کرد که آحاد ملت هر چه بیشتر با عمق جنایات شاه و حامیان مزدورش آشنا شوند.
امام امت که پس از واقعه فیضیه فرصت نیافته بود با مردم به شکل رودررو سخن بگوید، تصمیم گرفت در محرم برای مردم سخنرانی کند، چه آن که ماه عزاداری سید و سالار شهیدان بهترین فرصت برای افشای ماهیت استبدادی رژیم بود؛ آنجا بود که رژیم پس از اطلاع از این مساله به شدت نگران شد و به صراحت اعلام کرد سخنرانان و وعاظ می‌بایست سه شرط را رعایت کنند و از آن تخطی نکنند ؛ اول آن که در مراسمات عزاداری علیه شخص اول مملکت سخن گفته نشود، دوم آن که علیه اسرائیل سخنی به میان آورده نشود و سوم هم این که مرتب به گوش مردم نخوانند که اسلام در خطر است.
همان زمان ساواک اعلام کرد چنانچه این سه شرط مراعات نشود اجازه برگزاری مراسم محرم را نمی‌دهد و با وعاظی که حول این سه محور سخن بگویند، برخورد جدی می کند.
امام خمینی(ره) با وجود همه این تهدیدات و فشارها، سیزدهم خرداد ۱۳۴۲ همزمان با روز عاشورا در نطق آتشینی دوران رژیم پهلوی را به دوران بنی امیه و بنی‌عباس و حمله رژیم به فیضیه را به واقعه کربلا تشبیه کرد و از آن سو محرک این جنایات را اسرائیل دانست و به شدت شاه را مورد حمله قرار داد.
در همان روز و در پایتخت، تصاویر حضرت امام(ره) از سوی مردم تظاهرکننده بر روی دست قرار گرفت و شعار “خمینی، خمینی خدا نگهدار تو، ملت طرفدار تو” به گوش رسید و مردم در مقابل کاخ مرمر شعار “مرگ بر دیکتاتور” سر دادند.
محمد رضا شاه که پس از این وقایع خود را بیش از پیش تحقیر شده می‌دید به خشونتی کم سابقه و به اعتقاد برخی بی‌سابقه روی آورد و ابتدا بسیاری از روحانیون مبارز را دستگیر و سپس در یورشی شبانه در نیمه‌شب ۱۵ خرداد به وسیله کامیون‌های نظامی، خانه امام(ره) را محاصره و ایشان را دستگیر و به تهران منتقل کرد. در روز ۱۵ خرداد امام را در باشگاه افسران نگه داشته و غروب آن روز، ایشان را به زندان قصر انتقال دادند.
مردم غیور و ولایتمدار قم، پیش از مردم دیگر شهرها متوجه دستگیری امام شدند و لذا قبل از طلوع آفتاب در مقابل منزل ایشان در قم جمع شدند و از آنجا به همراه حاج آقا مصطفی به سمت صحن حضرت معصومه(س) به حالت اعتراض، راهپیمایی کردند.
مردم در صحن حرم بانوی کرامت، اجتماع باشکوهی ترتیب دادند و خواستار آزادی امام شده و شعارهایی بر علیه شاه و دژخیمان پهلوی سر دادند. تظاهرات در همه شهرها فراگیر شده بود که یکی از مهم‌ترین این شهرها که برای آزادی ایشان دست به تظاهرات و راهپیمایی زدند، مردم پیشوا و ورامین بودند.
آن چه در اعتراضات مردمی در یوم الله ۱۵ خرداد بسیار مهم و برجسته است این که این تجمعات با محوریت اماکن مقدس امامزادگان و مساجد صورت گرفت و در این بین نقش راهبری و هدایت مردم با روحانیت اصیل و پیرو خط امام خمینی(ره) بسیار کلیدی است.
این بار نیز همچون بسیاری از حرکت‌های دیگر، قیام مردم از شهر علم و اجتهاد قم صورت گرفت؛ شهری که حرم ملکوتی حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله علیها را همچون نگینی در دل خویش جای داده و به برکت این حرم مقدس است که نور ایمان و آگاهی از این دیار به دیگر نقاط ایران اسلامی ساطع و منتقل شده و می‌شود.
در طول بیش از نیم قرن اخیر و حتی پیشتر از آن، وجود بارگاه نورانی دخت گرامی امام موسی بن جعفر علیه‌السلام در مسیر بصیرت بخشی به مردم و از آن جمله ترغیب برای احیای فریضه امر به معروف و نهی از منکر، یک وجود بسیار ذی قیمت و الهام بخش بوده است.
مقام معظم رهبری در همین راستا و درباره اهمیت نقش قم و قمی‌ها در پیشبرد اهداف نهضت امام(ره) می‌فرمایند: “مردم قم در واقعه عاشورای سال ۴۲ و پانزده خرداد که دو روز بعد از عاشورا بود، نقش مهمی ایفا کردند. روز عاشورا در همین مدرسه‌ی فیضیه مردم قم جمع شدند، فریاد و غریو امام را شنیدند، جان‌هاشان را لبریز کردند و دو روز بعد که خبر دستگیری امام بزرگوار را شنیدند، در صحن مطهر اجتماع کردند. این حرکت عظیم آنها موجب شد که نهضت روحانیت به رهبری امام بزرگوارمان در حصار حوزه محبوس و محصور نماند؛ بیاید وارد جامعه شود. پیشرو این کار، قمی‌ها بودند و این کار بزرگ را انجام دادند…”(سخنرانی در جمع مردم قم ۲۷ مهرماه سال ۱۳۸۹)
جایگاه حرم حضرت معصومه(س) در قیام پانزده خرداد ۴۲
در این راستا گفتگویی را با حجت الاسلام والمسلمین علی‌اشرف عبدی، مدیر حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها در رابطه با جایگاه حرم کریمه اهل بیت(س) در قیام ۱۵ خرداد و وقایعی که منجر به وقوع انقلاب اسلامی ایران شد داشته ایم.
وی در این رابطه اظهار کرد: بعد از دستگیری امام خمینی(ره)، وقتی مردم از قضیه اطلاع پیدا کردند، بلافاصله بعد از نماز صبح روز چهاردهم خرداد، به سمت منزل امام رفته و در ساعت ۶ صبح به سمت حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله علیها حرکت کردند و اجتماع بزرگی در حرم کریمه اهل بیت(س) با حضور گسترده طلاب، روحانیون، علما، مبارزین، بازاریان و دیگر اقشار مردم شکل گرفت تا آن جا که می‌توان گفت حرم حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله علیها به محور قیام امام(ره) تبدیل شد.
مدیر پژوهشکده علامه طباطبایی(ره) افزود: در واقع می‌توان گفت که حرم مطهر کریمه اهل بیت(س) در کنار مدرسه فیضیه، دو مکان اصلی بودند که وقتی در کنار هم قرار گرفتند، نقش بسیار ویژه‌ای در پیشبرد اهداف نهضت امام(ره) و بیداری مردم برای مقابله با توطئه‌ها و برنامه‌های شوم رژیم محمدرضا شاه پیدا کردند.
وی ابراز داشت: مدرسه فیضیه، در حقیقت فیض عظمایی از فیض حرم مطهر حضرت معصومه سلام‌الله علیها بود، چراکه هر چه از نظر علم و مرجعیت و تقوایی که در این مکان‌های شریف ترویج می‌یابد، قطعاً سرمنشأ آن حرم بی بی دو عالم، حضرت معصومه سلام‌الله علیها به عنوان کانون مهر و محبت و تقواست.
عبدی گفت: در واقع علما و بزرگان دینی ما در مدارس علمیه، هرچه بخواهند کسب کنند، به واسطه وصل بِرکه دل خود با اقیانوس معرفت اهل بیت(ع) است به ویژه حرم حضرت معصومه سلام‌الله علیها که محور اصلی فیض و معنویت در شهری است که به درستی به عنوان آشیانه آل محمد(ص) نام گرفته است.
وی افزود: راهپیمایی اعتراض آمیز منجر به درگیری و کشتار بسیاری از مردم شد و شهادت این عزیزان مجاهد باعث شد که دیگر شهرها نیز به این قیام بپیوندند که از آن جمله کفن پوشان پیشوا و ورامین بودند که حماسه آن ها در حمایت از نهضت امام(ره) جاودانه شد.
مدیر معارف قرآن و عترت حرم حضرت معصومه(س) با اشاره به این که حرم مطهر پایگاه انقلاب و پایگاه خیزش نهضت امام(ره) بوده، بیان داشت: بسیاری از مردم برای اینکه از امام و نهضت ایشان دفاع کنند، به این مکان مقدس مراجعه می‌کردند، ضمن آن که واکنش‌های بسیاری از علما و اطلاعیه‌ها در این‌باره عملاً در حرم مطهر صورت می‌گرفت و در این مکان افراد به ایراد سخن می‌پرداختند و از امام و راه ایشان دفاع می‌کردند.
وی افزود: امام خمینی(ره) روز پانزدهم خردادماه سال ۴۲ را به عنوان روز عزای عمومی برای همیشه اعلام فرمودند که این مساله نشان از اهمیت این روز و مصیبت بزرگی است که بر ملت مسلمان ما و بر نهضت اسلامی وارد آمد.
عبدی تأکید کرد: باید توجه داشت که عزای عمومی ۱۵ خرداد مربوط به امروز نیست بلکه مربوط به ابتدای قیام و نهضت مردمی امام عظیم‌الشان ماست و جالب این است که زمان ارتحال ملکوتی این رهبر بزرگ الهی، دقیقاً یک روز پیش از این واقعه مهم در تاریخ و نهضت ملت ایران است؛ روزی که پیرجماران با دلی روشن و ضمیری امیدوار به فضل الهی از میان مردم پر کشید و روح بلندش ملکوتی شد.
سید مهدی موسوی
