پایگاه خبری آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها: دیگر چیزی به پایان ماه رجب، ماه بندگی و تضرع به درگاه الهی باقی نمانده و از باب حدیث معروف که « المؤمن هو الکیس الفطن » : مؤمن زیرک و با هوش است.(۱)
باید از این فرصت باقی مانده اندک، نهایت استفاده را ببریم و توشه ای درخور برای خود مهیا کنیم چرا که به فرموده امیر المومنان علی (ع):
«الفرصة تمرّ مرّ السّحاب فانتهزوا فرص الخیر»
: فرصت ها مانند ابر بهار زود می گذرند. هرگاه فرصت خیری پیش آمد آن را مغتنم بشمارید.(۲)
اگرچه تمامی روزها و شب ها و ماه ها و سال های خداوند همگی خیر هستند و رحمت الهی گسترده است اما بدون شک بعضی اوقات از ظرفیت بیشتری نسبت به کسب رضایت خداوند و به دست آوردن رحمت خاص الهی را دارند و نسیم هایی می وزد که بوی خوش عطای کثیر الهی را در پی دارد.
در فرازی از دعای ماه رجب می خوانیم «یا من یعطی الكثیر بالقلیل: ای آن كه در مقابل اعمال اندك و ناچیز ما، پاداش بسیار عطا می نمایی»(۳)
فضل و کرم خداوند آنقدر زیاد است که با بندگان معامله پایا پای نمی کند و در مقابل ادای تکالیف اندک جزای کم نمی دهد بلکه بر اساس آیات و و روایات عطایش کثیر و رحمتش وسیع و فضلش بی نهایت است تا جائیکه آنقدر به بندگان عطا می کند که بنده راضی شود.
خداوند در حدیث قدسی می فرماید: اگر همه مخلوقاتم از اول و آخر، زنده و مرده و تر و خشک همه جمع شوند و از رحمت من مسئلت نمایند تمام حاجات ایشان را می دهم و از رحمت وسیع من چیزی کم نمی شود.(۴)
ماه رجب ماهی است که خداوند هوای بندگانش را به تمام معنا دارد و پروردگار منزه است از هر گونه خلف وعده و حال که این فرصت برای ما پیش آمده باید ما هم به تمام معنا بیشترین استفاده را در این ماه انجام بدهیم چرا که معامله خدا با ما بندگان خاطی، معامله بر اساس اندازه اعمال ما نیست و عطایی کثیر در مقابل ادای قلیل می دهد و هیچ چیز هم از خزانه رحمتش کسر نمی گردد و این همان نقطه عطف امید ما بندگان است که هیچ گاه از رحمت الهی مایوس نشویم که در قرآن آمده است: «لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا» : از رحمت خداوند نومید نشوید که خداهمه گناهان را مى بخشد که او بخشنده و مهربان است(۵)
وقتی به اعمال گذشته و حال خود نگاهی کنیم تنها مساله ای که برایمان روشن می شود عدم وجود اعمال قابل قبول در درگاه خداوند است و یا اگر هم چیزی وجود داشته باشد کمی اعمال صالحه در مقابل زیادی خطاها است و این یعنی همان کوله باری انباشته از معاصی و دستان خالی ما بندگان که فقط یک راه برای ما باقی می ماند و آن هم وعده های صادقی است که خداوند در قرآن ذکر کرده مبنی بر اینکه « مَن جَاء بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَن جَاء بِالسَّیِّئَةِ فَلاَ یُجْزَى إِلاَّ مِثْلَهَا وَهُمْ لاَ یُظْلَمُونَ» : هر کس کار نیکى بیاورد ده برابر آن [پاداش] خواهد داشت و هر کس کار بدى بیاورد جز مانند آن جزا نیابد و بر آنان ستم نرود.(۶)
امید بخش ترین آیات قرآن کریم تنها دستاویز ما بندگان است که بتوانیم به واسطه آن ها کمبود ها و خسران های زندگی خود را به نحو احسن جبران کنیم و معامله ای سود آور داشته باشیم و در مقابل ادای قلیل اعمال خود، از عطایی کثیر بهره مند شویم.
نگاه مادی ما انسان ها هرگز گنجایش چنین معامه ای نسبت به هم نوعان خودمان ندارد اما خداوند رحمان و رحیم است و آنقدر عطا می کند که خارج از درک عقول بشری است لذا در قرآن کریم به صراحت آمده است: « مَنْ عَمِلَ سَیِّئَةً فَلَا یُجْزَى إِلَّا مِثْلَهَا وَمَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُوْلَئِکَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ یُرْزَقُونَ فِیهَا بِغَیْرِ حِسَابٍ» : هر که بدى کند جز به مانند آن کیفر نمی یابد و هر که کار شایسته کند چه مرد باشد یا زن در حالى که ایمان داشته باشد در نتیجه آنان داخل بهشت می شوند و در آنجا بى حساب روزى می یابند.(۷)
خداوند چه بی حساب و بدون اندازه عطا می کند در حالیکه ما اعمال قلیل خود را دقیق حساب می کنیم و اندازه می گیریم و این ها همه از فضل و کرم بی نهایت الهی است و مصداق بارز « یا من یعطی الکثیر بالقلیل».
مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر آیه ۳۸ سوره مبارکه نور« لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ ما عَمِلُوا وَ يَزيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ» : آنها تسبیح می گویند و به ذکر خدا مشغولند تا خداوند به آنها بهترین پاداش آنچه را که انجام داده اند بدهد و از فضل خویش بر ( پاداش ) آنها بیفزاید ، و خداوند هر که را بخواهد بی حساب ( بدون مقابله با عمل ) روزی می بخشد.
اینگونه می نویسد: معنى جمله « لِیَجْزِیَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ ما عَمِلُوا»
این است كه خداى تعالى به ایشان در مقابل هر عمل صالحى كه در هر باب كرده اند پاداش بهترین عمل در آن باب را مى دهد و برگشت این حرف به این مى شود كه خدا در اعمال صالح ایشان خردهگیرى نمى كند، تا باعث نقص عمل و انحطاط ارزش آن شود، در نتیجه عمل حسن ایشان احسن مى شود و كلمه فضل در جمله « وَ يَزيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ» به معناى عطاء است، و این خود نص در این است كه خداى تعالى از فضل خودش آن قدر مى دهد كه بیش از اعمال صالح آنها می شود.(۸)
حال که آیات قرآن کریم به صراحت این مسئله را متذکر شده اند، احساسی خوشایندی در این ماه و دیگر ماه های الهی به انسان دست می دهد که باعث تقرب به درگاه خداوند می شود و انسان می تواند با تمام وجود معنای این فراز نورانی و امید بخش دعای «یا من یعطی الکثیر بالقلیل» را درک کند و در ماه رجب با دستان خالی این دعا را که در تمام عالم طنین انداز است، زمزمه کند.
۱- نهج البلاغه- خطبه همام
۲- نهج البلاغه- حکمت ۲۰
۳- دعای مخصوص ماه رجب
۴- کلیات حدیث قدسی صفحه ۳۴۱
۵- سوره زمر آیه ۵۳
۶- سوره انعام آیه ۱۶۰
۷- سوره غافر آیه ۴۰
۸- تفسیر المیزان ج ۱۵ صفحه ۱۷۹
